Những ai dễ bị xơ vữa động mạch?

Xơ vữa động mạch sẽ làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, dẫn đến nhồi máu cơ tim và tai biến mạch máu não.

Xơ vữa động mạch hình thành như thế nào?

Xơ vữa động mạch là tình trạng chỉ lòng động mạch bị hẹp do xuất hiện 1 vật cản ở bên trong nó, vật cản này hình thành do sự lắng đọng các tinh thể cholesterol, các tế bào bạch cầu, canxi… tích tụ lại thành những khối và bám trên bề mặt thành trong động mạch, được gọi là những mảng xơ vữa.

Khi động mạch bị xơ vữa sẽ kéo theo các hậu quả không mong muốn, đó là sự vận chuyển máu đến vùng cơ quan bộ phận sau đoạn hẹp tắc giảm thiểu, dẫn đến các cơ quan bị thiếu máu và ảnh hưởng đến các hoạt động chức năng.

Khi khối vật chất bất thường đó (mảng xơ vữa) tạo thành vô tình khiến cho cơ thể người mắc thêm một số bệnh liên quan khác nữa như máu nhiễm mỡ, các bệnh tim mạch, cao huyết áp...

Bệnh tưởng chừng vô hại nhưng lại ảnh hưởng cực lớn tới tình trạng sức khỏe. Mỗi năm bệnh xơ vữa động mạch gián tiếp khiến hàng ngàn người chết vì đột quỵ, nhồi máu cơ tim… Nhẹ nhàng hơn là cắt cụt chi hay loét hoại tử các cơ quan bộ phận không được cấp máu.

Đối tượng dễ bị xơ vữa động mạch

Động mạch bị xơ vữa như đã kể ở trên là động mạch thu hẹp do các mảng bám hình thành trong lòng mạch máu. Chỉ cần 1 động mạch bất kỳ bị xơ vữa là cả hệ thống động mạch khác trong cơ thể cũng có nguy cơ hình thành những mảng xơ vữa này, điều này không loại trừ với cả các động mạch ở tim, động mạch cảnh, động mạch ở não, cánh tay, chân, hay xương chậu và cả thận nữa.

Nguyên nhân chính xác khiến động mạch bị xơ vữa đến nay y học vẫn chưa biết rõ. Tuy nhiên, vẫn có nhiều các nghiên cứu chỉ ra rằng một số đối tượng dễ bị xơ vữa động mạch hơn cả.

- Xơ vữa ở động mạch là một căn bệnh có tiến triển chậm nhưng chúng lại diễn biến khá phức tạp, bởi vì chúng có thể bắt đầu ngay từ khi còn nhỏ và nó sẽ phát triển theo thời gian, mạnh hơn khi tuổi càng cao. Vì vậy, tuổi càng cao thì nguy cơ mắc xơ vữa động mạch càng lớn.

- Xơ vữa động mạch xảy ra bắt đầu từ khi các lớp nội mạc động mạch vì một vấn để nào đó mà bị thương tổn. Tổn thương này có thể gây ra bởi các yếu tố như hút thuốc lào thuốc lá quá nhiều, tổng số lượng một số chất béo no và mức cholesterol trong máu cao, có xu hướng tăng hơn nữa.

- Người bệnh có tiền sử bệnh huyết áp cao, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu sẽ dễ bị xơ vữa động mạch.

- Người hút thuốc lá kể cả thụ động cũng dễ bị xơ vữa động mạch. Do hít phải khói thuốc lá, việc này sẽ làm tình trạng xơ vữa động mạch trầm trọng hơn, đồng thời đẩy nhanh sự phát triển của các mảng xơ vữa ở những nơi quan trọng như trong động mạch vành, trong động mạch chủ, động mạch cảnh và cả động mạch ở chân.

- Những người có lối sống tĩnh tại, ít hoạt động thể chất cũng có nguy cơ bị xơ vữa động mạch rất cao.

- Thói quen ăn ít rau, ăn nhiều chất béo bão hòa, mỡ động vật và đồ ngọt cũng dễ dễ bị xơ vữa động mạch. Theo thống kê những bệnh nhân xơ vữa động mạch thường có thói quen bỏ đi phần rau của mình trong khẩu phần ăn, thay vào đó họ ăn các đồ ăn nhiều chất béo bão hòa, mỡ động vật, đồ ngọt nhiều hơn những người không mắc xơ vữa động mạch.

- Những đối tượng bị xơ vữa động mạch không chỉ dừng lại ở đó. Vì chúng có tính chất gia đình, nên trong gia đình có người mắc bệnh xơ vữa động mạch thì bản thân cũng có nguy cơ mắc xơ vữa động mạch cao hơn người khác.

Nhận biết xơ vữa động mạch

Ở giai đoạn sớm của bệnh thường không thấy có triệu chứng rõ. Dần dần về sau các triệu chứng được phát sinh rõ hơn do dòng máu cung cấp cho các tạng trong cơ thể bị giảm dần, do động mạch bị hẹp dần gây tắc dần dòng máu.

Nếu động mạch vành cung cấp máu cho cơ tim bị tắc dần thì sẽ xuất hiện những triệu chứng như đau tức ngực. Nếu động mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn thì sẽ xảy ra cơn đau tim đột ngột và gây tử vong.

Nhiều cơn đột quỵ ở người già thường do động mạch cung cấp máu cho não bị xơ cứng và bị hẹp.

Trường hợp động mạch ở cẳng chân bị xơ vữa thường có triệu chứng đầu tiên là cơn đau cơ kiểu "chuột rút" do máu không được cung cấp đầy đủ ở cẳng chân.

Nếu bệnh xơ vữa động mạch kết hợp với bệnh rối loạn chất mỡ bẩm sinh di truyền thì chất mỡ có thể tích tụ ứ đọng lên các gân cơ, tạo nên những cục dưới da nhìn thấy rất rõ.

Xơ vữa động mạch là nguyên nhân nền tảng quan trọng của đột quỵ, cơn đau tim, các loại bệnh tim gồm suy tim ứ huyết và hầu hết các bệnh tim mạch nói chung. Mảng xơ vữa ở các động mạch cánh tay sẽ thường gặp hơn, các động mạch chân có thể gây bệnh thuyên tắc động mạch ngoại biên.

Cần làm gì để phòng xơ vữa động mạch?

Phương pháp phòng bệnh xơ vữa động mạch và làm giảm bớt tốc độ phát triển của bệnh là cần điều trị, kiểm soát tích cực các bệnh gây xơ vữa động mạch như: đái tháo đường, tăng cholesterol máu, tăng huyết áp.

Ngoài ra, chúng ta cần có chế độ ăn ít mỡ. Không hút thuốc lá. Luyện tập thể dục đều đặn nghiêm túc hàng ngày. Quan tâm duy trì cân nặng cho phù hợp với chiều cao của cơ thể.

Luôn nhớ rằng một chế độ ăn uống và một lối sống lành mạnh có khả năng làm giảm sự phát triển của bệnh này ở nhiều người.

BS. Trần Anh Tuấn