Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng phải cấm

Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử tại Việt Nam tăng nhanh cả ở người trưởng thành và giới trẻ

Như Sức khỏe & Đời sống đã thông tin, sáng nay 4/5, Uỷ ban Xã hội và Uỷ ban Văn hoá, Giáo dục của Quốc hội đã tổ chức phiên giải trình trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, báo cáo của Bộ Y tế tại phiên giải trình do Bộ trưởng Đào Hồng Lan trình bày đưa ra những con số như: Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá ở người trưởng thành tại 34 tỉnh, thành phố năm 2020 cho thấy tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở người trưởng thành (15 tuổi trở lên) tăng 18 lần (từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020), trong đó tỷ lệ sử dụng thuốc lá cao nhất tập trung ở nhóm tuổi 15-24 với tỉ lệ là 7,3% sau đó là các nhóm tuổi 25 - 44 tuổi (3,2%), 45 - 64 tuổi (1,4%).

Ở thanh thiếu niên, theo kết quả tổng hợp từ các cuộc điều tra của WHO (GSHS 2019), Bộ Y tế (GYTS 2022), và kết quả sơ bộ nghiên cứu Thực trạng sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong học sinh tại 11 tỉnh, thành phố năm 2023 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh ở nhóm tuổi 13-17 tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023;

Ở nhóm 13-15 tuổi, tỷ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022, lên 8% năm 2023;

Ở nữ giới tuổi 11-18, cũng theo kết quả sơ bộ của điều tra tại 11 tỉnh năm 2023 thì tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4.3%;

Bộ Y tế cũng thông tin, tại Việt Nam mỗi năm có ít nhất là 40.000 người tử vong vì các bệnh liên quan thuốc lá, trong đó đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, ung thư phổi là những nguyên nhân chính.

Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, theo báo cáo của gần 700 cơ sở khám chữa bệnh, bao gồm các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, bệnh viện thuộc Sở Y tế và trung tâm y tế huyện, chỉ tính riêng năm 2023, có 1.224 ca nhập viện do sử dụng thuốc lá điện tử.

"Trong khi đó, các nhà sản xuất đã và đang sử dụng nhiều cách thức khác nhau để thu hút thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thông qua hương vị hấp dẫn, thiết kế sản phẩm bắt mắt, thời trang, theo xu hướng công nghệ, bán hàng qua mạng, tài trợ cho người nổi tiếng..."- Bộ trưởng Đào Hồng Lan dẫn chứng.

Bộ Y tế cũng dẫn thông tin của Tổ chức Y tế thế giới cho biết, phơi nhiễm nicotine tác động bất lợi cho sức khỏe bà mẹ và bào thai trong thời kì thai nghén, gây ra đẻ non, thai chết lưu, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch, gây hậu quả nghiêm trọng kéo dài đối với sự phát triển não bộ bào thai, trẻ em và vị thành niên. Việc nghiện nicotine ở thanh thiếu niên dẫn đến rối loạn nhận thức và cảm xúc, giảm khả năng học tập và rối loạn tâm thần.

Mặt khác, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng cũng làm tăng nguy cơ dẫn tới sử dụng thuốc lá điếu ở người trẻ. Nghiên cứu cho thấy thanh thiếu niên và người trẻ chưa bao giờ hút thuốc lá nhưng khi sử dụng thuốc lá điện tử thì có nguy cơ bắt đầu hút thuốc lá điếu cao hơn 3,5 lần so với với những người chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử.

Đề xuất ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng

Tại phiên giải trình Đại biểu Huỳnh Thị Phúc, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đặt câu hỏi, trước những tác hại rõ ràng của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ Y tế có tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành một Nghị quyết chuyên đề trước khi có luật để cấm việc sử dụng, mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay không?

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng đây là phương án đã được tính đến, vì nếu chờ sửa đổi luật thì phải qua quy trình theo luật định, trong khi đó, nhiệm vụ xây dựng pháp luật của Bộ Y tế từ nay đến cuối nhiệm kỳ còn nặng với nhiều luật đang được trình, đặc biệt là Luật sửa đổi một số điều của Luật Dược, Luật BHYT (sửa đổi) đang sắp trình Quốc hội trong Kỳ họp sắp tới.

Vì vậy, việc sửa đổi luật đòi hỏi phải có thời gian, nên phương án xây dựng Nghị quyết chuyên đề có thể sẽ được tính đến, để có giải pháp giải quyết tình hình cấp bách hiện nay.

Trong báo cáo của Bộ Y tế gửi các Đại biểu Quốc hội tại phiên giải trình, việc sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá được Bộ Y tế nhấn mạnh là rất cần thiết để khắc phục bất cập và hạn chế nêu trên. Tuy nhiên, trình tự, thủ tục của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật cần nhiều thời gian, dự kiến tối thiểu 3-5 năm.

Trong khi đó, thuốc lá mới là vấn đề đang rất nóng, dư luận cực kỳ quan tâm, các sản phẩm có khả năng gây nghiện nhanh, đặc biệt đối tượng học sinh, sinh viên. Do đó, cần phải khẩn trương có biện pháp để ngăn chặn kịp thời, tránh cho có thêm nhiều người trong tương lai nghiện nicotine và nguy hại đến sức khoẻ.

Vì thế trước mắt, Bộ Y tế đang nghiên cứu đề xuất Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc mới khác có thể sẽ xuất hiện trong tương lai.

Về lâu dài, Bộ Y tế sẽ sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá để bổ sung quy định này vào Luật để bảo đảm tính thống nhất, ổn định trong triển khai thực hiện.

Các Đại biểu Quốc hội đặt câu hỏi tại phiên giải trình.

Nhiều lo ngại sâu sắc về tác hại của thuốc lá thế hệ mới

Tại phiên giải trình, trước câu hỏi của các Đại biểu Quốc hội về việc 'căn cứ nào Bộ Y tế muốn cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, còn Bộ Công Thương lại muốn hợp pháp hóa'?, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế đã có rất nhiều văn bản trình Chính phủ và gửi Bộ Công thương thể hiện rõ quan điểm của bộ về vấn đề này.

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, với những tác hại rõ ràng của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng thì phải cấm, không thể "quản lý" rồi lại đưa ra thị trường. Cũng giống như ma túy, chúng ta cấm ngay từ đầu, thể hiện rõ quan điểm và ai sử dụng sẽ có chế tài xử lý vi phạm.

Giải trình vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng bày tỏ đồng tình quan điểm cần đặt việc bảo vệ sức khỏe của người dân, của cộng đồng lên trên hết. Bộ Công Thương với vị trí, vai trò đặc thù của mình, đã soạn thảo các báo cáo, đề xuất trên tinh thần hướng đến quản lý xã hội một cách tốt nhất.

Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết, hiện nay, trên thế giới các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã ra đời từ lâu. Kết quả nghiên cứu cho thấy, số lượng người sử dụng, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang rất nhiều.

Nhận thấy các chế tài, văn bản pháp lý hiện nay chưa rõ ràng, chưa đủ tính răn đe đối với các đối tượng sản xuất, mua bán hàng giả, nên Bộ Công Thương đã thận trọng kiến nghị thí điểm với mục đích nâng cao hiệu quả quản lý trong vấn đề này.

Tuy nhiên phát biểu tại phiên giải trình nhiều Đại biểu Quốc hội và lãnh đạo một số bộ, ngành đều bày tỏ lo ngại sâu sắc về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Thị Kim Chi cũng bày tỏ lo ngại sâu sắc về tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với học sinh, sinh viên - đối tượng mà bộ này chịu trách nhiệm quản lý.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thị Kim Chi, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không chỉ ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe thể chất và tinh thần của học sinh, sinh viên mà còn là nguyên nhân dẫn đến lệch chuẩn về lối sống, là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng vi phạm trật tự an toàn xã hội.

"Quan điểm của bộ luôn nhất quán, là phải cấm sản xuất, kinh doanh, mua bán, quảng cáo thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng" - Thứ trưởng Nguyễn Thị Kim Chi nói.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa - Giáo dục Nguyễn Thị Mai Hoa lo lắng, khi người sử dụng là trẻ em gái, phụ nữ, thì thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng còn tác động tiêu cực đến sức khỏe sinh sản và chất lượng giống nòi.

Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa - Giáo dục Đỗ Chí Nghĩa khi nhận định, nhiều trường hợp thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng chính là những loại ma túy trá hình.

Phát biểu kết luận Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh nêu rõ, với tinh thần làm việc dân chủ, khẩn trương, trách nhiệm, Phiên giải trình đã hoàn thành toàn bộ nội dung chương trình và đạt mục tiêu đề ra. Đây là lần đầu tiên Ủy ban Xã hội phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tổ chức hoạt động giải trình theo quy định mới của Nghị quyết 969/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, và càng có ý nghĩa hơn khi hướng tới Ngày Thế giới không thuốc lá (31/5).

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cũng đề nghị, trong năm 2024, Bộ Y tế chủ trì phối hợp với các bộ, ngành có liên quan rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để đề xuất sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này.

Ngoài ra, các bộ, ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của Nhân dân và đặc biệt là đối với thanh thiếu niên về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng; thường xuyên thanh tra, kiểm tra và xử lý hành vi vi phạm pháp luật có liên quan.

Thái Bình/ ảnh: Hương Thắng