Tiền tăng huyết áp là gì? Cách nào để ngăn tăng huyết áp thực sự?

Tiền tăng huyết áp, tức là đã có "báo động đỏ" phát triển thành bệnh tăng huyết áp thực sự trong một tương lai gần. Tiền tăng huyết áp ảnh hưởng đến 25-50% người lớn trên toàn thế giới và làm tăng nguy cơ phát triển bệnh tăng huyết áp thực sự.

Trên thực tế, tình trạng tiền tăng huyết áp và tăng huyết áp đều làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim, đột quỵ, suy tim và suy thận.

Chỉ số nào cho thấy tiền tăng huyết áp?

• Huyết áp có hai con số: huyết áp tâm thu và huyết áp tâm trương.
• Huyết áp bình thường: khi huyết áp tâm thu thấp hơn 120 mmHg và huyết áp tâm trương dưới 80 mmHg.
• Tăng huyết áp: huyết áp tâm thu >= 140 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương >= 90 mmHg.
• Tiền tăng huyết áp: huyết áp nằm giữa bình thường và tăng huyết áp. Cụ thể tiền tăng huyết áp khi huyết áp tâm thu 120-139 mm Hg và/ hoặc huyết áp tâm trương 80-89 mmHg.

Nguyên nhân gây tiền tăng huyết áp

Bất kỳ yếu tố nào làm tăng áp lực đối với thành động mạch có thể dẫn đến tiền tăng huyết áp. Xơ vữa động mạch, sự tích tụ mỡ trong thành động mạch, có thể dẫn đến huyết áp tăng.

Một số rối loạn hoặc bệnh lý có thể dẫn đến tiền tăng huyết áp hoặc tăng huyết áp, bao gồm: Xơ vữa động mạch; Khó thở khi ngủ; Bệnh thận; Bệnh thượng thận; Bệnh tuyến giáp.

Một số loại thuốc - bao gồm thuốc ngừa thai, thuốc chữa cảm, thuốc thông mũi, thuốc giảm đau, cocaine và chất kích thích cùng một số thuốc khác cũng có thể gây ra huyết áp tăng lên tạm thời.

Tuy nhiên, đa số huyết áp tăng dần dần qua nhiều năm và xuất hiện tiền tăng huyết áp mà không có một nguyên nhân cụ thể nào.

Tiền tăng huyết áp là "báo động đỏ" cho tăng huyết áp thực sự

Tiền tăng huyết áp thường không có biến chứng nhưng nếu đã có tiền tăng huyết áp, nghĩa là đã "báo động đỏ" phát triển thành bệnh tăng huyết áp.

Vì vậy điều trị và phòng ngừa là vô cùng quan trọng. Hiện nay để điều trị tiền tăng huyết áp chủ yếu tập trung vào thay đổi lối sống.

Tuy nhiên, nếu bạn có tiền tăng huyết áp và đang có bệnh động mạch vành, bệnh động mạch ngoại biên, bệnh đái tháo đường hoặc bệnh thận mạn tính, đã có đủ bằng chứng lâm sàng cho thấy điều trị tích cực tiền tăng huyết áp giúp cải thiện kết quả. 

Vì vậy điều trị bằng thuốc hạ huyết áp thường được đề nghị, với mục tiêu giảm huyết áp của bạn xuống đến mức bình thường.

Cách kiểm soát tiền tăng huyết áp

Bác sĩ có thể sẽ đề nghị bạn kiểm soát tiền tăng huyết áp với những thay đổi lối sống, chẳng hạn như:

Duy trì một trọng lượng khỏe mạnh

• Huyết áp thường tăng lên khi tăng trọng lượng. Thừa cân, béo phì cũng có thể gây gián đoạn hơi thở trong khi ngủ (sleep apnea) và làm tăng huyết áp của bạn.
• Giảm cân là một trong những thay đổi lối sống có hiệu quả nhất để kiểm soát huyết áp.

Giá trị chỉ số khối cơ thể (BMI) dưới 23 và trên 18,5 (dành cho người châu Á). Nếu chỉ số BMI của bạn trên 23 là thừa cân và trên 25 là béo phì. 

Kiểm soát vòng eo trong giới hạn cho phép: Đàn ông <90 cm và phụ nữ <80 cm theo chuẩn người châu Á.

Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên, ít nhất là 30 phút hầu hết các ngày trong tuần có thể làm giảm huyết áp của bạn từ 4-9 mm Hg. Nếu bạn có tiền tăng huyết áp, tập thể dục có thể giúp bạn tránh bệnh tăng huyết áp thực sự.

Các môn tập thể dục tốt nhất để làm giảm huyết áp bao gồm đi bộ, chạy bộ, đi xe đạp, bơi lội hoặc khiêu vũ. Nếu không có 30 phút liên tục để tập thể dục thì có thể tập 10-15 phút/lần, vài lần mỗi ngày.

Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh

Tăng cường ăn một chế độ ăn giàu ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau quả và các sản phẩm từ sữa ít chất béo có thể làm giảm huyết áp của bạn lên tới 14 mm Hg.

• Bổ sung thêm kali bằng cách ăn 2-3 trái chuối chín hàng ngày.
• Giảm natri (muối) trong chế độ ăn uống. Chỉ cần giảm chút ít natri trong chế độ ăn uống của bạn có thể làm giảm huyết áp từ 2-8 mmHg. Nói chung, hạn chế lượng muối dưới 2.300 mg mỗi ngày hoặc ít hơn.
• Ít ăn thực phẩm chế biến và đóng hộp.
• Chỉ một lượng nhỏ natri tự nhiên trong thực phẩm là đủ. Đừng thêm muối, chỉ cần 1 muỗng cà phê muối đã có 2.300 mg natri.

Hạn chế uống rượu bia, kiểm soát các yếu tố khác

Nghiên cứu cho thấy, uống khoảng 1 ly rượu vang đỏ mỗi ngày thì nguy cơ tăng huyết áp có thể thấp hơn. Tuy nhiên không nên uống nhiều rượu bia.

Bỏ hút thuốc lá vì hút thuốc làm tăng huyết áp của bạn trong nhiều phút sau hút xong.

Giảm stress. Stress mạn tính đóng góp quan trọng đối với tiền tăng huyết áp và bệnh tăng huyết áp. Stress có thể đóng góp cho huyết áp cao nếu bạn giải quyết stress bằng cách ăn thực phẩm không lành mạnh, uống rượu hay hút thuốc.

Tránh và giải quyết dứt điểm bất cứ điều gì gây nên stress là cách tốt nhất, thử bàn bạc với mọi người trong gia đình hoặc nơi làm việc để tháo gỡ ngay khi có stress.

Tập yoga, thiền khi bị stress sẽ cho kết quả khả quan hơn.

Tóm lại: Tiền tăng huyết áp thường không biểu hiện thành triệu chứng. Cách duy nhất để phát hiện tiền tăng huyết áp là theo dõi huyết áp của bạn. Nếu bạn có tiền tăng huyết áp thì nguy cơ phát triển bệnh tăng huyết áp thực sự là rất cao.

Vì vậy, bạn nên chắc chắn rằng huyết áp của bạn được kiểm tra ít nhất 6 tháng một lần. Khi phát hiện có tiền tăng huyết áp, điều chỉnh lối sống vẫn là chiến lược tối ưu và hiệu quả hiện nay.

TS.BS Lê Thanh Hải