Làm thế nào để biết bạn nhiễm biến thể XBB, XBB.1.5 hay BA.5?

Theo Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát Bệnh tật Mỹ (CDC), cơ quan hàng đầu trong phòng chống dịch COVID-19 bật mí, có thể thống kê số liệu ca mắc các biến thể chủ đạo như Omicron BA.5 hay các dòng phụ XBB (trong đó có XBB.1.5) nhờ một phương pháp nhanh chóng và thuận tiện.

CDC cho biết thay vì giải trình tự gene virus đối với từng kết quả xét nghiệm dương tính, các nhà nghiên cứu sẽ dùng một biện pháp đơn giản khác nhằm phân biệt hai biến thể BA.5 và các dòng phụ XBB.

Một số biến thể virus gây ra bệnh COVID-19 chứa đột biến ở protein gai nhọn khiến một trong những chỉ dấu xét nghiệm S-gene thất bại.

Trong nghiên cứu, nếu chỉ dấu xét nghiệm S-gene thất bại nghĩa là bạn đã nhiễm biến thể BA.5. Còn nếu những ai dương tính với xét nghiệm S-gene nghĩa là bạn đã nhiễm biến thể phụ XBB hoặc XBB.1.5.

Trong khi nghiên cứu còn đang tiếp tục, XBB.1.5 hiện đang ngày càng có nguy cơ trở thành biến thể chủ đạo.

"Trong giai đoạn nghiên cứu về sau, hầu hết sẽ là biến thể XBB.1.5", nhà dịch tễ học Heather Scobie tại CDC cho biết.

Cho tới nay, biến thể XBB.1.5 đã lưu hành tại 54 quốc gia.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã nâng mức đánh giá nguy cơ rủi ro của XBB.1.5 từ thấp (vào ngày 11/1/2023) lên trung bình (vào ngày 25/1/2023), chỉ sau hơn 10 ngày.

XBB.1.5 là một dòng phụ của XBB, biến thể tái tổ hợp hai dòng phụ của BA.2.

Theo báo cáo WHO, từ ngày 22/10/2022 tới ngày 23/1/2023, có 8931 mẫu giải trình tự gene Omicron XBB.1.5 đã được ghi nhận tại 54 quốc gia. Phần lớn những mẫu giải trình tự gene này tới từ Mỹ (75%).

Ngoài ra, một số quốc gia mà XBB.1.5 lưu hành như Anh quốc (9,9%), Canada (3%), Đan Mạch (2%), Đức (1,5%), Ireland (1,3%) và Áo (1,3%),...

WHO khuyến nghị các quốc gia thành viên ưu tiên nghiên cứu liên quan tới lợi thế tăng trưởng của virus, khả năng lẩn tránh hệ miễn dịch và mức độ gây bệnh của XBB.1.5.

Hiện nay, XBB.1.5 là biến thể dễ lây truyền nhất. Biến thể này còn có biệt danh không chính thức là Kraken (tên một loại thủy quái có sức hủy diệt trong thần thoại Hy Lạp). Biến thể XBB.1.5 lần đầu tiên được phát hiện vào tháng 10/2022 tại Mỹ.

Theo chuyên gia WHO Maria Van Kerkhove, XBB.1.5 là biến thể phụ dễ lây truyền nhất cho tới nay. "Nguyên nhân là do những đột biến của XBB.1.5 cho phép virus bám chặt vào tế bào và dễ dàng nhân bản", chuyên gia WHO nói.

Theo các chuyên gia, đột biến F486p khiến cho biến thể XBB.1.5 còn nguy hiểm hơn cả XBB, cho phép nó dính chặt hơn vào thụ thể ACE2 ở tế bào - cơ chế lan truyền COVID-19 ở người.

Triệu chứng của biến thể XBB.1.5 cũng tương tự như các biến thể Omicron trước đó gồm nghẹt mũi, chảy nước mũi và sốt.

Hiện nay, WHO cho biết, không có bằng chứng nào cho thấy biến thể XBB.1.5 gây ra triệu chứng COVID-19 nặng hơn so với các biến thể trước đó của Omicron. Báo cáo của WHO cho thấy XBB.1.5 không chứa đột biến nào có thể dẫn đến bệnh COVID-19 nặng hơn.

GS. Gregory, Đại học Guelph cho biết vaccine "hai trong một" chống lại virus SARS-CoV-2 phiên bản gốc đồng thời nhắm đích Omicron (còn được gọi là bivalent vaccine) tiếp tục có tác dụng bảo vệ bạn khỏi COVID-19 chuyển nặng hay nhập viện trước các dòng phụ XBB (bao gồm cả XBB.1.5). Ngoài ra, khẩu trang tiếp tục là công cụ phòng chống COVID-19 hữu hiệu.

Nguyễn Vân

(Theo WHO, CNN, Al Jazeera)