Viêm mô tế bào: bệnh da nguy hiểm ở những vùng ngập lụt

Những ngày mưa bão kéo dài và lũ lụt khắp nơi không chỉ gây thiệt hại về tài sản, mà còn làm tăng mạnh nguy cơ mắc các bệnh da và nhiễm trùng — trong đó, viêm mô tế bào (cellulitis) là một trong những bệnh dễ gặp, khó chịu và có thể nguy hiểm nếu không được xử lý sớm.

Viêm mô tế bào là gì?

Viêm mô tế bào là tình trạng nhiễm trùng cấp tính ở da và mô mềm dưới da, do vi khuẩn — thường là Streptococcus hoặc Staphylococcus — xâm nhập qua các tổn thương nhỏ hoặc qua da yếu kém. Bệnh có thể lan rộng nhanh, gây sưng, nóng, đỏ, đau, đôi khi kèm sốt, ớn lạnh. Vết thương nhỏ tưởng chừng vô hại như trầy xước, vết đâm, muỗi đốt… khi bị ngâm trong nước lũ hoặc tiếp xúc với môi trường ẩm ướt lâu ngày là đường dẫn vi khuẩn vào da.

Thực tế tăng mạnh sau mưa lớn

Một số nghiên cứu thực tế cho thấy ngay sau mưa bão hoặc lũ lụt, số ca bệnh viêm mô tế bào tăng cao rõ rệt:

Ví dụ tại vùng có lũ sau bão, số bệnh nhân viêm mô tế bào chân (lower extremity cellulitis) tăng gần gấp đôi trong khoảng 30 ngày sau lũ so với trước đó; mức tăng rõ nhất là từ ngày thứ 3 đến thứ 4 sau khi lũ, kéo dài trong vài tuần.

Đặc biệt, những trường hợp có chân hoặc tay bị ngâm trong nước lũ (water immersion) có nguy cơ viêm nhiễm với nhiều loại vi khuẩn (cả Gram-dương và Gram-âm) cao hơn rất nhiều so với người không tiếp xúc với nước lũ.

Sau lũ, tỷ lệ viêm chân đi kèm với vi khuẩn đa chủng và vi khuẩn Gram âm cao hơn hẳn, đòi hỏi phải chọn kháng sinh phù hợp để điều trị.

Ai dễ bị và nguy cơ phát triển nặng

Bác sĩ da liễu và bác sĩ truyền nhiễm cho biết các nhóm người sau đây cần đặc biệt lưu ý:

• Người có vết thương da nhỏ hoặc bị tổn thương da như chàm, nứt chân, viêm kẽ chân. Khi da có vết nứt, vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.
• Người có bệnh nền như tiểu đường, suy giảm miễn dịch, suy tĩnh mạch, phù chân chân (lymphedema) — các điều kiện này làm cho vi khuẩn khó bị loại bỏ và tăng nguy cơ viêm lan rộng.
• Trẻ em và người cao tuổi, vì da mỏng, miễn dịch yếu, khó giữ vệ sinh hoặc khó di chuyển để tránh vùng nước ngập.
• Người bị ngâm chân tay trong nước đọng, bùn, nước lũ nhiều lần, hoặc vùng da khô nứt tiếp xúc với hóa chất, chất thải sau lũ.

Triệu chứng cần cảnh báo

Các dấu hiệu cảnh báo viêm mô tế bào bao gồm:

• Da xuất hiện vùng đỏ, sưng to, nóng hơn vùng da xung quanh;
• Đau tăng dần, cảm giác căng da;
• Sốt, ớn lạnh, mệt mỏi nếu nhiễm nặng;
• Ranh giới vùng da nhiễm thường không rõ như trong nhiễm trùng do nấm hay viêm da tiếp xúc;
• Nếu có mủ, khí hay vùng hoại tử thì nguy cơ nặng rất cao.

Điều trị sớm, hiệu quả cao

Chuyên gia y tế cho rằng điều quan trọng là bắt đầu điều trị càng sớm càng tốt, đặc biệt sau lũ. Một số bước điển hình:

Kháng sinh thích hợp

Với dạng viêm mô tế bào nhẹ, thường là kháng sinh đường uống, nhắm vào vi khuẩn thường gặp như Streptococcus và Staphylococcus nhạy cảm.

Nếu viêm kèm mủ hoặc có nguy cơ MRSA (Staph kháng methicillin) hoặc nhiễm qua nước lũ, nên dùng kháng sinh có phổ rộng hơn để bao phủ cả vi khuẩn Gram âm.

Thời gian điều trị thường từ 5-7 ngày, nếu không kháng thuốc hoặc có biến chứng thì điều chỉnh.

Cân nhắc điều trị tại bệnh viện nếu cần

Trường hợp nhiễm nặng, sốt cao, mạch nhanh, có ranh giới vùng nhiễm lan rộng, hoặc tổn thương sâu cần nhập viện dùng kháng sinh đường tĩnh mạch.

Vệ sinh da, loại bỏ mủ (nếu có) bằng cách dẫn lưu; nếu áp xe thì cần phẫu thuật nhỏ nếu xuất hiện ổ áp xe.

Chăm sóc tại nhà

• Nâng vùng chi bị viêm lên cao để giảm sưng.
• Giữ da vùng nhiễm luôn sạch và khô; lau nhẹ, không chà xát.
• Dùng băng gạc vô khuẩn che vùng tổn thương để tránh tiếp xúc với nước hoặc bụi bẩn.
• Uống đủ nước, nghỉ ngơi, ăn đủ chất để hỗ trợ hệ miễn dịch.

Phòng ngừa — hạn chế tái phát và biến chứng

Những ngày lũ lụt, các cách phòng ngừa có thể quyết định:

• Tránh tiếp xúc với nước lũ bẩn hết mức có thể; nếu phải đi lội nước, mang ủng cao su, găng tay bảo hộ da; sau khi khỏi khỏi nước ngay lập tức rửa sạch bằng nước sạch, xà phòng.
• Chăm sóc các vết thương nhỏ, trầy xước ngay từ đầu: làm sạch, bôi thuốc sát trùng, che phủ nếu cần.
• Giữ da không bị ẩm ướt kéo dài, thay quần áo ướt, giày dép ướt nhanh chóng để khô thoáng.
• Kiểm tra và điều trị các bệnh da nền như nứt chân, viêm da tiếp xúc, nấm kẽ chân nếu có — da khỏe mạnh giúp ngăn vi khuẩn xâm nhập.
• Người có bệnh nền (tiểu đường, huyết áp, suy dinh dưỡng) nên kiểm tra sức khỏe sau lũ để phát hiện sớm nếu có triệu chứng bất thường.

Những lưu ý chuyên khoa

Khi có viêm mô tế bào sau tiếp xúc với nước lũ, bác sĩ cần nghĩ tới vi khuẩn đa chủng, kể cả Gram âm và vi khuẩn hiếm hoặc nguồn từ nước mặn nếu vùng ảnh hưởng giáp biển.

Khi điều trị, cần theo dõi dấu hiệu hệ thống: sốt, thay đổi huyết áp, mạch nhanh — để phát hiện nhiễm trùng lan hoặc biến chứng sâu như viêm tủy, viêm xương nếu có biểu hiện đau xương hoặc khó đi lại.

Nếu viêm mô tế bào tái phát nhiều lần ở cùng vùng, cần khảo sát các nguyên nhân nền như suy mạch máu, phù chân tay, bất thường cấu trúc da hoặc khiếm khuyết dẫn lưu bạch huyết.

Viêm mô tế bào là một trong những bệnh nhiễm trùng da dễ gặp sau thời gian mưa bão, lũ lụt — đặc biệt khi da tiếp xúc nước bẩn, bị tổn thương nhỏ. Nhưng nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng và chăm sóc tốt, hầu hết trường hợp có thể hồi phục nhanh và không để lại biến chứng. Mọi người dân cần cảnh giác khi tiếp xúc môi trường ngập nước, giữ vệ sinh, bảo vệ da — đặc biệt đối với nhóm nguy cơ cao.

Bs. Thanh Ngọc