Gia tăng tử vong do ung thư — một thách thức toàn cầu

Ung thư đang là một gánh nặng lớn đối với y tế công cộng, kinh tế và xã hội toàn cầu trong thế kỷ 21, khi gây ra gần một phần sáu (1/6) tổng số ca tử vong. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo rằng gánh nặng này sẽ tiếp tục tăng mạnh: số ca mắc mới có thể vượt quá 35 triệu người mỗi năm vào năm 2050 nếu không có những hành động can thiệp quyết liệt. Sự gia tăng này phần lớn là do xu hướng già hóa dân số, cùng với sự phổ biến của các yếu tố nguy cơ hành vi và môi trường. Việt Nam đang đối mặt với gánh nặng ung thư ngày càng nghiêm trọng. Mỗi năm, nước ta ghi nhận khoảng 165.000 ca mắc mới và 115.000 ca tử vong do ung thư. Các loại ung thư thường gặp nhất bao gồm ung thư gan, phổi, dạ dày, vú và đại trực tràng...

10 căn bệnh ung thư phổ biến nhất (Theo: Hiệp hội Ung thư Mỹ)

Các phân tích gần đây cho thấy thực trạng mắc ung thư đang dần “trẻ hóa” ở nhiều nhóm bệnh. Các phân tích gần đây chỉ ra rằng tỷ lệ một số loại ung thư (như ung thư đại trực tràng, vú, thận, tuyến tụy và một số u đặc ở não) đang gia tăng rõ rệt ở nhóm thanh niên và người trẻ. Ước tính trong năm 2022, có khoảng 1,23 triệu ca ung thư mới và gần 350 nghìn ca tử vong xảy ra ở nhóm tuổi trẻ này, khẳng định ung thư không còn là "bệnh của người cao tuổi" duy nhất.

Gánh nặng ung thư tại Việt Nam và trên thế giới ở mức cao là do sự tổng hòa của nhiều nguyên nhân: Một phần lớn số ca tử vong là do người bệnh chỉ phát hiện ra ung thư khi đã tiến triển đến giai đoạn muộn, khiến việc điều trị trở nên khó khăn, phức tạp và kém hiệu quả. Thêm vào đó, các yếu tố nguy cơ cá nhân như hút thuốc, uống rượu, chế độ ăn uống không hợp lý, ít vận động. Việc tiếp xúc với các tác nhân gây ung thư (carcinogen) từ môi trường ngày càng gia tăng, như sống gần các khu công nghiệp, tiếp xúc với hóa chất độc hại, và đặc biệt là ô nhiễm không khí (gây ung thư phổi).

Bộ Y tế và các cơ quan y tế công cộng đã cảnh báo rằng ung thư gan, phổi, dạ dày, đại trực tràng, vú... chịu ảnh hưởng lớn bởi các yếu tố này.

Lời khuyên từ chuyên gia

Việc phòng ung thư không chỉ là nhiệm vụ của ngành y tế, mà cần sự tham gia của mỗi người và toàn xã hội. Dưới đây là những khuyến nghị thiết thực:

Hạn chế hút thuốc, tránh khói thuốc, bởi thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây nhiều loại ung thư.
Tiêm chủng đầy đủ các vắc xin do virus gây ung thư (ví dụ viêm gan B, virus gây ung thư cổ tử cung) để giảm nguy cơ mắc các loại ung thư liên quan.
Duy trì lối sống lành mạnh: ăn nhiều rau xanh, trái cây, giảm thực phẩm chế biến sẵn; giữ cân nặng hợp lý; vận động thường xuyên; hạn chế rượu bia.
Giảm tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ môi trường: tránh ô nhiễm, tránh tiếp xúc hóa chất nguy hiểm, sử dụng biện pháp bảo hộ khi cần thiết.
Tham gia tầm soát ung thư định kỳ theo khuyến cáo: phát hiện sớm giúp điều trị hiệu quả hơn, giảm tỷ lệ tử vong.
Truyền thông giáo dục sức khỏe nhằm tăng cường nhận thức cộng đồng, hỗ trợ từ chính quyền, bệnh viện và các tổ chức y tế để mở rộng chương trình sàng lọc, tiêm chủng, điều trị và nâng cao chất lượng chăm sóc, vì nhiều ca tử vong có thể phòng tránh được nếu được phát hiện sớm.