Huyết Áp Cao và Giấc Ngủ Xấu: Vòng Xoắn Bệnh Lý Nguy Hiểm
Tăng huyết áp hiện là một trong những thách thức lớn nhất của y tế công cộng toàn cầu. Theo ước tính của tổ chức Y tế thế giới (WHO) và các tổng quan gần đây, khoảng 1,3 tỉ người trưởng thành (30–79 tuổi) đang sống chung với căn bệnh này, và một phần lớn trong số họ chưa được phát hiện hoặc kiểm soát hiệu quả. Trong bối cảnh đó, việc nhận diện và quản lý các yếu tố đồng mắc, mà nổi bật là rối loạn giấc ngủ, trở nên đặc biệt cấp thiết vì nó đóng vai trò then chốt trong việc làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh.
Rối loạn giấc ngủ cho thể gây ảnh hưởng tim mạch, thậm chí tăng nguy cơ đột quỵ
Tăng huyết áp: Hiểu đúng về chỉ số
Huyết áp là áp lực của máu tác động lên thành động mạch, là động lực để máu nuôi dưỡng các cơ quan trong cơ thể. Chỉ số huyết áp được thể hiện bằng hai con số: Huyết áp tâm thu (áp lực tối đa khi tim co bóp): Bình thường từ 90–139 mmHg; Huyết áp tâm trương (áp lực tối thiểu khi tim nghỉ): Bình thường từ 60–89 mmHg. Người trưởng thành được chẩn đoán là tăng huyết áp khi trị số huyết áp đo được từ 140/90 mmHg trở lên. WHO phân loại THA thành các độ I, II và III tùy theo mức độ tăng. Mục tiêu kiểm soát huyết áp chung là giữ dưới 140/90 mmHg, và đối với những người có bệnh nền như đái tháo đường, mục tiêu cần đạt là dưới 130/80 mmHg để giảm thiểu nguy cơ biến chứng.
Mối liên quan giữa tăng huyết áp và rối loạn giấc ngủ
Bình thường, huyết áp sẽ giảm thấp nhất khi cơ thể đi vào giấc ngủ sâu (1–3 giờ sáng) và tăng dần vào buổi sáng. Đây là cơ chế nghỉ ngơi và tự điều hòa của cơ thể. Tuy nhiên, căng thẳng, xúc động mạnh, vận động quá mức hoặc mất ngủ kéo dài đều có thể làm huyết áp tăng cao bất thường.
Tuy nhiên, ở người tăng huyết áp, các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, hồi hộp thường xuyên xảy ra, dễ gây gián đoạn giấc ngủ hoặc khiến người bệnh khó đi vào giấc ngủ. Bên cạnh đó, THA mạn tính còn có thể gây rối loạn tuần hoàn máu não, làm nặng thêm các biểu hiện hoa mắt, chóng mặt, từ đó liên tục ảnh hưởng tới chất lượng giấc ngủ.
Vì sao tăng huyết áp dẫn đến rối loạn giấc ngủ?
Trong giấc ngủ, tim và hệ mạch được nghỉ ngơi, giúp huyết áp ổn định. Khi ngủ ít, ngủ chập chờn, hoặc bị thiếu ngủ kéo dài, tim phải hoạt động liên tục và bị quá tải, dẫn tới rối loạn điều hòa huyết áp. Thiếu ngủ kích thích hệ thần kinh giao cảm (hệ thần kinh căng thẳng), làm cơ thể tiết ra các hormone stress, gây co mạch và khiến huyết áp tăng cao bất thường (thậm chí tăng huyết áp kịch phát). Tình trạng mất ngủ kéo dài này khiến bệnh THA diễn tiến nhanh hơn, gia tăng nguy cơ biến chứng tim mạch nghiêm trọng.
Nhiều nghiên cứu đã khẳng định rối loạn giấc ngủ — đặc biệt là chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn (OSA) và mất ngủ/các triệu chứng mất ngủ — thường gặp ở bệnh nhân THA và là yếu tố góp phần làm trầm trọng thêm việc kiểm soát huyết áp. Rối loạn giấc ngủ còn được xem là một yếu tố nguy cơ độc lập, có thể gây ảnh hưởng xấu đến tim mạch, thậm chí tăng nguy cơ đột quỵ
Lời khuyên của các chuyên gia y tế
* Tập thể dục nhẹ nhàng đóng vai trò quan trọng giúp người cao tuổi cải thiện sức khỏe và nâng cao chất lượng giấc ngủ. Có nhiều hình thức vận động phù hợp như đi bộ, chơi cầu lông, bơi lội hay tập dưỡng sinh; trong đó, đi bộ là phương pháp đơn giản, dễ thực hiện và mang lại hiệu quả tốt.
* Người cao tuổi nên điều chỉnh thời gian tập tùy theo sức khỏe. Mỗi ngày chỉ nên đi bộ tổng cộng khoảng 60 phút, chia thành 2–3 lần, mỗi lần không quá 30 phút. Những người có bệnh tim mạch như tăng huyết áp, bệnh mạch vành hoặc xơ vữa động mạch cần đi bộ chậm, tránh chạy, nhảy hay vận động mạnh. Thời điểm tập luyện cần phù hợp, không nên đi bộ khi thời tiết quá lạnh hoặc quá nóng; nên ưu tiên sáng sớm hoặc chập tối khi thời tiết dễ chịu.
Tập thể dục nhẹ nhàng là việc làm hết sức cần thiết để kiểm soát huyết áp và chăm sóc giấc ngủ
* Bên cạnh đó, môi trường ngủ cũng rất quan trọng. Phòng ngủ của người cao tuổi cần sạch sẽ, thoáng mát, ánh sáng dịu, hạn chế tiếng ồn và giảm người qua lại để tạo điều kiện cho giấc ngủ sâu và ổn định hơn.
Việc kiểm soát huyết áp và chăm sóc giấc ngủ cần được thực hiện song song. Nếu bạn thường xuyên gặp phải tình trạng mất ngủ hoặc có các dấu hiệu nghi ngờ ngưng thở khi ngủ (ngáy to, ngủ dậy mệt mỏi), hãy chủ động thăm khám bác sĩ để được tư vấn và điều trị chuyên sâu, từ đó cắt đứt vòng xoắn bệnh lý và bảo vệ sức khỏe tim mạch lâu dài.
