Chế độ ăn cho người mắc bệnh xơ gan mất bù

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn với người mắc bệnh xơ gan mất bù

Xơ gan là diễn biến cuối cùng của các bệnh lý về gan mật, bệnh tiến triển qua hai giai đoạn là xơ gan còn bù và xơ gan mất bù. Bệnh nhân xơ gan mất bù phải đối mặt với nhiều triệu chứng khó chịu, vì vậy chăm sóc bệnh nhân xơ gan mất bù cần phải hết sức lưu ý, đặc biệt là chế độ dinh dưỡng cho người bệnh xơ gan mất bù.

Thực tế cho thấy, chế độ ăn uống có vai trò rất quan trọng đối với người mắc bệnh xơ gan mất bù, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tổng thể, khả năng phục hồi và chất lượng cuộc sống. Dưới đây là những điểm nhấn về tầm quan trọng của chế độ ăn cho bệnh nhân xơ gan mất bù:

1.1. Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ

Chế độ ăn uống hợp lý sẽ cung cấp đủ năng lượng, vitamin và khoáng chất cần thiết cho cơ thể, giúp bệnh nhân xơ gan mất bù duy trì sức khỏe và năng lượng để chống lại bệnh tật.

Bệnh nhân xơ gan thường gặp tình trạng suy dinh dưỡng do chức năng gan bị suy yếu và hấp thu dinh dưỡng kém. Chế độ ăn cân bằng giúp phòng ngừa và cải thiện tình trạng này.

1.2. Giảm triệu chứng và biến chứng

- Kiểm soát triệu chứng cổ trướng: Hạn chế muối trong chế độ ăn giúp người bệnh xơ gan mất bù giảm lượng dịch tích tụ trong cơ thể, cải thiện tình trạng cổ trướng (tích nước trong bụng), khiến bệnh nhân cảm thấy thoải mái hơn.

- Phòng ngừa bệnh não gan: Một chế độ ăn hợp lý có thể giúp kiểm soát nồng độ amoniac trong máu, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh não gan, một biến chứng nguy hiểm của xơ gan.

1.3. Hỗ trợ phục hồi chức năng gan

- Bổ sung chất chống oxy hóa: Chế độ ăn giàu trái cây và rau củ có chứa chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do gốc tự do, hỗ trợ phục hồi và bảo vệ chức năng gan.

- Cung cấp protein chất lượng: Protein cần thiết cho quá trình phục hồi tế bào và tạo ra các enzyme cần thiết cho quá trình chuyển hóa, đồng thời giúp duy trì khối lượng cơ bắp.

1.4. Tăng cường sức đề kháng

Chế độ ăn uống lành mạnh giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp bệnh nhân chống lại nhiễm trùng và các bệnh lý khác, rất quan trọng trong giai đoạn xơ gan mất bù.

1.5. Cải thiện chất lượng cuộc sống

Một chế độ ăn cân bằng giúp duy trì mức đường huyết ổn định, giảm cảm giác mệt mỏi và lo âu, từ đó cải thiện tâm trạng và chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.

Đồng thời, chế độ ăn uống phong phú và hấp dẫn sẽ giúp bệnh nhân cảm thấy thích thú hơn với việc ăn uống, từ đó cải thiện khẩu vị và tăng cường sức khỏe thông qua việc ăn uống.

1.6. Hỗ trợ điều trị và kiểm soát bệnh lý

- Tối ưu hóa hiệu quả điều trị: Chế độ ăn hợp lý có thể giúp thuốc điều trị phát huy tối đa tác dụng, đồng thời giảm thiểu tác dụng phụ và tương tác thuốc không mong muốn.

- Theo dõi và điều chỉnh tình trạng sức khỏe: Thông qua chế độ ăn uống, bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng có thể theo dõi sự cải thiện của bệnh nhân và điều chỉnh chế độ ăn phù hợp với tình trạng sức khỏe hiện tại.

1.7. Thúc đẩy sự hợp tác trong điều trị

Việc thảo luận về chế độ ăn uống sẽ tạo ra cơ hội để bệnh nhân và bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng giao tiếp, giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn về tình trạng sức khỏe của mình và tăng cường sự hợp tác trong điều trị.

2. Các dưỡng chất thiết yếu cho người mắc bệnh xơ gan mất bù

Người mắc bệnh xơ gan mất bù thường gặp nhiều vấn đề về dinh dưỡng do chức năng gan suy giảm. Để hỗ trợ sức khỏe và phục hồi, việc cung cấp các dưỡng chất thiết yếu là rất quan trọng. Dưới đây là các dưỡng chất cần thiết cho người mắc bệnh xơ gan mất bù:

2.1. Protein

- Vai trò: Protein là thành phần thiết yếu cho quá trình tái tạo tế bào và duy trì khối lượng cơ bắp. Đối với bệnh nhân xơ gan, protein còn giúp cung cấp các enzyme và hormone cần thiết cho chức năng cơ thể.

- Nguồn thực phẩm: Nên ưu tiên protein từ nguồn dễ tiêu hóa như thịt gà, cá, trứng, đậu hũ, và các sản phẩm từ sữa. Protein thực vật như đậu, hạt cũng rất tốt.

2.2. Carbohydrate

- Vai trò: Carbohydrate cung cấp năng lượng cho cơ thể, đặc biệt quan trọng trong việc duy trì mức đường huyết ổn định.

- Nguồn thực phẩm: Nên chọn các loại carbohydrate phức hợp như ngũ cốc nguyên hạt, rau củ, và trái cây tươi. Hạn chế tiêu thụ đường đơn giản có thể gây tăng đường huyết nhanh chóng.

2.3. Chất béo

- Vai trò: Chất béo là nguồn năng lượng dồi dào và cần thiết cho việc hấp thu một số vitamin (như A, D, E, K) và các axit béo thiết yếu.

- Nguồn thực phẩm: Nên chọn các loại chất béo không bão hòa từ dầu olive, dầu hạt cải, quả bơ và các loại hạt. Hạn chế chất béo bão hòa và trans từ thực phẩm chế biến sẵn.

2.4. Vitamin

- Vitamin B: Các vitamin nhóm B (B1, B6, B12) đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa năng lượng và hỗ trợ chức năng thần kinh. Nguồn thực phẩm từ ngũ cốc nguyên hạt, thịt, trứng, và các loại đậu.

- Vitamin C: Giúp tăng cường hệ miễn dịch và chống oxy hóa. Nguồn thực phẩm là trái cây tươi như: cam, kiwi, dâu tây và rau xanh.

- Vitamin D: Quan trọng cho sức khỏe xương và hỗ trợ chức năng miễn dịch. Nguồn thực phẩm là cá hồi, cá thu, sữa và sản phẩm từ sữa. Tăng cường ánh nắng mặt trời cũng giúp tổng hợp vitamin D.

- Vitamin E: Là chất chống oxy hóa mạnh mẽ, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương. Nguồn thực phẩm là các loại hạt, dầu thực vật và rau xanh.

2.5. Khoáng chất

- Kẽm: Cần thiết cho quá trình miễn dịch và chữa lành vết thương. Nguồn thực phẩm là thịt, hải sản, đậu và các loại hạt.

- Selen: Là chất chống oxy hóa và hỗ trợ chức năng gan. Nguồn thực phẩm từ hải sản, thịt, và ngũ cốc nguyên hạt.

- Magnesium: Quan trọng cho sức khỏe tim mạch và chức năng cơ bắp. Nguồn thực phẩm là các loại hạt, rau xanh và ngũ cốc nguyên hạt.

- Natri: Nên hạn chế natri trong chế độ ăn uống để kiểm soát triệu chứng cổ trướng (tích nước).

2.6. Chất xơ

- Vai trò: Giúp cải thiện tiêu hóa và duy trì sức khỏe đường ruột. Chất xơ còn hỗ trợ điều hòa đường huyết.

- Nguồn thực phẩm: Nên tăng cường rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và các loại đậu trong chế độ ăn.

3. Lưu ý về chế độ ăn khi bị bệnh xơ gan mất bù

Khi mắc bệnh xơ gan mất bù, chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý triệu chứng, hỗ trợ phục hồi sức khỏe và ngăn ngừa các biến chứng. Dưới đây là một số lưu ý về chế độ ăn cho người bị xơ gan mất bù:

3.1. Người bị bệnh xơ gan mất bù cần hạn chế muối

Người bị xơ gan mất bù cần hạn chế muối trong chế độ ăn để giảm thiểu tình trạng tích nước trong cơ thể (cổ trướng). Nên chọn thực phẩm tươi, chưa qua chế biến và sử dụng gia vị tự nhiên như thảo mộc, chanh thay vì muối.

3.2. Người bị bệnh xơ gan mất bù nên chia nhỏ bữa ăn

Người bị xơ gan mất bù nên ăn nhiều bữa nhỏ, chia bữa ăn thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn 2-3 bữa lớn. Điều này giúp duy trì mức đường huyết ổn định và cải thiện khả năng tiêu hóa.

3. Chọn nguồn protein hợp lý

Người bị xơ gan mất bù nên chọn các nguồn protein như thịt gà, cá, trứng, đậu hũ và sản phẩm từ sữa dễ tiêu hóa. Hạn chế tiêu thụ protein từ thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa.

3.4. Cần cung cấp đủ năng lượng

Người bị xơ gan mất bù cần đảm bảo cung cấp đủ calo cho cơ thể, đặc biệt trong giai đoạn bệnh nặng. Nên sử dụng carbohydrate phức hợp như ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và rau củ.

3.5. Hạn chế chất béo không lành mạnh

Người bị xơ gan mất bù cần chọn chất béo tốt, hạn chế chất béo bão hòa và trans có trong thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh. Nên ưu tiên chất béo không bão hòa từ dầu olive, dầu hạt cải, quả bơ và các loại hạt.

3.6. Tăng cường vitamin và khoáng chất

Người bị bệnh xơ gan mất bù cần bổ sung đầy đủ vitamin và khoáng chất, thực phẩm giàu vitamin A, B, C, D và E cũng như các khoáng chất như kẽm và selen rất quan trọng. Nên tăng cường ăn nhiều trái cây và rau xanh.

3.7. Theo dõi tình trạng sức khỏe

Người bị bệnh xơ gan mất bù cần theo dõi, để ý các triệu chứng bất thường như mệt mỏi, khó thở, đau bụng hoặc dấu hiệu của xuất huyết. Nếu có, cần tham khảo ý kiến bác sĩ ngay lập tức.

3.8. Tránh thực phẩm không an toàn

Người bị bệnh xơ gan mất bù tránh thực phẩm sống và không được nấu chín: Các thực phẩm sống, như sushi, hải sản sống và thịt chưa được nấu chín có thể chứa vi khuẩn và virus gây bệnh, làm gia tăng nguy cơ nhiễm trùng.

3.9. Uống đủ nước

Uống đủ nước hàng ngày để hỗ trợ chức năng thận và gan. Tuy nhiên, nếu người bệnh có triệu chứng cổ trướng, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh lượng nước hợp lý.

3.10. Tham khảo ý kiến chuyên gia

Người bị xơ gan mất bù nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn uống phù hợp với tình trạng sức khỏe hiện tại.

Lưu ý:

Chế độ ăn uống hợp lý và khoa học là một phần thiết yếu trong việc quản lý bệnh xơ gan mất bù. Một chế độ ăn hợp lý không chỉ giúp bệnh nhân cải thiện sức khỏe và chất lượng cuộc sống mà còn hỗ trợ điều trị, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Do đó, bệnh nhân cần chú trọng xây dựng một chế độ ăn phù hợp và luôn tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe tốt nhất.

ThS.BS Dương Vũ Hùng