Chế độ ăn cho người bệnh tiểu đường type 2

1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh tiểu đường type 2

Chế độ ăn uống đóng vai trò rất quan trọng trong việc quản lý bệnh tiểu đường type 2. Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp kiểm soát đường huyết, ngăn ngừa biến chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp giúp duy trì mức đường huyết ổn định, hỗ trợ giảm cân (nếu cần) và cung cấp đủ năng lượng cho hoạt động hàng ngày. Ngoài ra, một chế độ ăn uống cân đối còn giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, điều chỉnh huyết áp và kiểm soát mức cholesterol.

2. Các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể người bệnh tiểu đường type 2

Dinh dưỡng cần được áp dụng mềm dẻo theo thói quen ăn uống của bệnh nhân, các thức ăn sẵn có tại từng vùng miền. Tốt nhất nên có sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa dinh dưỡng.

Chi tiết về dinh dưỡng sẽ được thiết lập cho từng bệnh nhân tùy tình trạng bệnh, loại hình hoạt động, các bệnh lý, biến chứng đi kèm.

Các nguyên tắc chung về dinh dưỡng nên được khuyến cáo cho mọi bệnh nhân:

• Bệnh nhân béo phì, thừa cân cần giảm cân, ít nhất 3-7% so với cân nặng nền.
• Nên dùng các loại carbohydrat hấp thu chậm có nhiều chất xơ, không chà xát kỹ như gạo lứt, bánh mì đen, nui còn chứa nhiều chất xơ...
• Đạm khoảng 1-1,5 gam/kg cân nặng/ngày ở người không suy chức năng thận. Nên ăn cá ít nhất 3 lần/tuần. Người ăn chay trường có thể bổ sung nguồn đạm từ các loại đậu (đậu phụ, đậu đen, đậu đỏ).
• Nên chú trọng dùng các loại mỡ có chứa acid béo không no một nối đôi hoặc nhiều nối đôi như dầu ô liu, dầu mè, dầu lạc, mỡ cá. Cần tránh các loại mỡ trung chuyển (mỡ trans), phát sinh khi ăn thức ăn rán, chiên ngập dầu mỡ.
• Giảm muối trong bữa ăn, còn khoảng 2300 mg Natri mỗi ngày.
• Chất xơ ít nhất 15 gam mỗi ngày.
• Các yếu tố vi lượng: nên chú ý bổ sung các yếu tố vi lượng nếu thiếu, thí dụ sắt ở bệnh nhân ăn chay trường. Dùng Metformin lâu ngày có thể gây thiếu sinh tố B12, nên chú ý đến tình trạng này nếu bệnh nhân có thiếu máu hoặc triệu chứng bệnh lý thần kinh ngoại vi.
• Uống bia, rượu điều độ: một lon bia (330 ml)/ngày, rượu vang đỏ khoảng 150-200ml/ngày. Người bệnh tiểu đường tốt nhất không nên sử dụng rượu bia.
• Ngưng hút thuốc.

Các chất tạo vị ngọt: như đường bắp, aspartame, saccharin có nhiều bằng chứng trái ngược. Do đó nếu sử dụng cũng cần hạn chế đến mức tối thiểu. Cụ thể như sau:

Chất bột đường (carbohydrates):

- Tầm quan trọng: Cung cấp năng lượng cho cơ thể.

- Lựa chọn: Chọn các loại carbohydrates phức hợp như ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu. Hạn chế đường đơn và tinh bột tinh chế như bánh mì trắng, kẹo và đồ ngọt.

Chất béo (fats):

- Tầm quan trọng: Cung cấp năng lượng và hỗ trợ hấp thu vitamin.

- Lựa chọn: Chọn chất béo lành mạnh từ dầu ô liu, dầu hạt cải, hạt chia, quả bơ, và các loại hạt. Hạn chế chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa từ thực phẩm chiên rán, mỡ động vật và các sản phẩm từ sữa nguyên kem.

Protein:

- Tầm quan trọng: Xây dựng và sửa chữa mô cơ, duy trì cơ bắp.

- Lựa chọn: Chọn nguồn protein từ thịt nạc, gà, cá, trứng, đậu hũ, và các loại đậu. Hạn chế thịt đỏ và các loại thịt chế biến sẵn.

Khoáng chất và vitamin:

- Tầm quan trọng: Hỗ trợ chức năng cơ thể, tăng cường hệ miễn dịch.

- Lựa chọn: Ăn nhiều rau củ và trái cây đa dạng màu sắc để cung cấp đủ vitamin và khoáng chất. Đặc biệt chú ý đến các thực phẩm giàu vitamin C, vitamin D, canxi, và magiê.

3. Gợi ý những món ăn cho người bệnh tiểu đường type 2

Tầm quan trọng của dinh dưỡng: Một thực đơn hàng ngày cân đối và giàu dưỡng chất giúp kiểm soát mức đường huyết, duy trì cân nặng hợp lý, và cung cấp đủ năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Dưới đây là một số gợi ý về các món ăn phù hợp cho người bệnh tiểu đường type 2.

Thực đơn hàng ngày:

Bữa sáng:

- Cháo yến mạch với quả mọng và hạt chia: Yến mạch giàu chất xơ giúp kiểm soát đường huyết, quả mọng cung cấp vitamin và hạt chia giàu omega-3.

- Sinh tố xanh: Kết hợp rau bina, quả bơ, sữa hạnh nhân không đường và một ít hạt lanh.

Bữa trưa:

- Salad gà nướng: Kết hợp ức gà nướng, rau xà lách, cà chua, dưa leo, hạt hạnh nhân và dầu ô liu.

- Canh đậu hũ với rau xanh: Đậu hũ cung cấp protein và các loại rau như cải bó xôi, cải xanh cung cấp chất xơ và vitamin.

Bữa tối:

- Cá hồi nướng với rau củ: Cá hồi giàu omega-3, kết hợp với các loại rau như bông cải xanh, cà rốt, và bí đỏ.

- Gà xào nấm và ớt chuông: Gà nạc cung cấp protein, nấm và ớt chuông giàu vitamin và khoáng chất.

Bữa phụ:

- Hạt và quả khô: Hạnh nhân, hạt óc chó, và nho khô (không đường).

- Trái cây tươi: Táo, lê, hoặc quả mọng.

- Sữa chua không đường: Thêm một ít hạt lanh hoặc hạt chia.

Những món ăn trên không chỉ giúp duy trì mức đường huyết ổn định mà còn cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể. Việc duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân đối sẽ giúp người bệnh tiểu đường type 2 sống khỏe mạnh hơn và giảm nguy cơ biến chứng.

TTƯT.BSCKII. Nguyễn Đình Tuyên

Trưởng khoa Đái tháo đường, Bệnh viện Nội tiết Nghệ An.