Một số bệnh ký sinh trùng thường gặp, cách nhận biết và phòng tránh

Các bệnh ký sinh trùng hiện vẫn là vấn đề sức khỏe cộng đồng đáng lưu ý tại Việt Nam, đặc biệt trong điều kiện vệ sinh môi trường chưa đồng đều, thói quen ăn uống chưa bảo đảm an toàn và tình trạng tiếp xúc gần giữa con người với vật nuôi ngày càng phổ biến. Không giống các bệnh truyền nhiễm cấp tính dễ bùng phát thành dịch, bệnh ký sinh trùng thường diễn tiến âm thầm, kéo dài, gây ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe, nhất là ở trẻ em và người có sức đề kháng kém nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Thực trạng đáng lưu ý

Theo số liệu của Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng Trung ương, trong 9 tháng đầu năm 2025, cả nước ghi nhận hơn 48.000 lượt người đến khám liên quan đến các bệnh ký sinh trùng, tăng gần 40% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, nhiễm ấu trùng giun đũa chó, mèo chiếm tỷ lệ cao nhất với hàng chục nghìn ca, tiếp đến là các trường hợp sán dây, giun đầu gai và một số bệnh ký sinh trùng ít gặp khác.

Các điều tra dịch tễ học tại một số địa phương cho thấy tỷ lệ nhiễm các loại giun truyền qua đất như giun đũa, giun móc, giun tóc vẫn dao động ở mức 15–20%, tập trung chủ yếu tại khu vực nông thôn, miền núi và những nơi điều kiện vệ sinh môi trường còn hạn chế. Đây cũng là nhận định phù hợp với đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới về gánh nặng bệnh ký sinh trùng tại các quốc gia đang phát triển.

Một số bệnh ký sinh trùng thường gặp

Giun truyền qua đất (STH)

• Gồm: giun đũa, giun móc, giun tóc.
• Đường lây: nuốt trứng giun có trong đất, rau sống chưa rửa sạch.
• Triệu chứng: đau bụng, tiêu chảy, thiếu máu, chậm lớn ở trẻ em.

Giun và sán từ động vật sang người

• Giun đũa chó, mèo: nhiễm khi tiếp xúc đất/dịch phân thú nuôi.
• Sán dây, ấu trùng sán lợn: liên quan ăn thịt/heo chưa nấu chín.
• Giun lươn, giun đầu gai: lây qua da hoặc thức ăn ô nhiễm.
• Triệu chứng: ngứa, nổi mẩn, đau bụng, mệt mỏi kéo dài.

Sán lá gan lớn và nhỏ

• Thường gặp ở những người có thói quen ăn rau thủy sinh sống hoặc cá sống/tái.
• Triệu chứng có thể nghiêm trọng như đau vùng gan, vàng da, rối loạn chức năng gan – mật.

Cách nhận biết bệnh ký sinh trùng

Người mắc bệnh ký sinh trùng có thể xuất hiện các dấu hiệu không đặc hiệu như:

• Đau bụng kéo dài, tiêu chảy, buồn nôn.
• Ngứa, phát ban hoặc nổi mề đay không rõ nguyên nhân.
• Thiếu máu, da xanh, mệt mỏi kéo dài.
• Sụt cân không rõ lý do.
• Triệu chứng đặc hiệu tùy loại ký sinh trùng, có thể ảnh hưởng đến ruột, gan hoặc các mô khác.

Vì triệu chứng có thể mơ hồ và dễ nhầm với các bệnh khác, khám và xét nghiệm tại cơ sở y tế khi nghi ngờ là rất quan trọng.

Các chuyên gia y tế khuyến cáo

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế và các chuyên gia ký sinh trùng học, để phòng tránh bệnh ký sinh trùng, người dân cần thực hiện nghiêm các biện pháp vệ sinh cá nhân như rửa tay bằng xà phòng trước khi ăn, sau khi tiếp xúc với đất cát và vật nuôi. Thực phẩm cần được ăn chín, uống sôi; rau sống, đặc biệt là rau thủy sinh phải được rửa kỹ và ngâm xử lý đúng cách trước khi sử dụng.

Việc quản lý phân, rác thải sinh hoạt cần được thực hiện hợp vệ sinh, không sử dụng phân tươi trong trồng trọt. Các hộ gia đình nuôi chó, mèo cần tẩy giun định kỳ cho vật nuôi, giữ gìn vệ sinh môi trường sống và hạn chế để trẻ nhỏ tiếp xúc trực tiếp với đất hoặc phân động vật.

Bệnh ký sinh trùng là mối nguy “thầm lặng” nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh. Chủ động thay đổi hành vi vệ sinh, ăn uống an toàn và khám sức khỏe định kỳ chính là giải pháp căn cơ nhằm giảm gánh nặng bệnh ký sinh trùng, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng một cách bền vững.

Hồng Nhung T.H