Tiềm năng của Tự xét nghiệm HIV trong công tác phòng, chống HIV/AIDS
Trong nỗ lực toàn cầu nhằm hiện thực hóa mục tiêu 95-95-95 của UNAIDS, việc mở rộng độ bao phủ xét nghiệm được xác định là mắt xích quan trọng nhất. 95% người nhiễm HIV biết được tình trạng của mình; 95% người biết tình trạng nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus (ARV); và 95% người được điều trị đạt tải lượng virus dưới ngưỡng phát hiện, các mô hình y tế truyền thống đang dần được bổ sung bởi một công cụ đột phá: Tự xét nghiệm HIV (HIVST). Đây là phương thức cho phép cá nhân tự lấy mẫu, thực hiện xét nghiệm và đọc kết quả trong môi trường riêng tư, mở ra cơ hội tiếp cận công bằng cho mọi đối tượng trong xã hội.
HIVST không thay thế các dịch vụ xét nghiệm tại cơ sở y tế mà đóng vai trò là sự bổ sung chiến lược, đặc biệt đối với những quần thể đích (MSM, người chuyển giới, người tiêm chích ma túy). Những rào cản truyền thống như sự kỳ thị, phân biệt đối xử, khoảng cách địa lý, hay giờ làm việc hành chính của phòng khám, sự bảo mật thông tin khách hàng/bệnh nhânthường khiến nhóm nguy cơ cao e ngại tiếp cận dịch vụ công. Bằng cách đặt quyền chủ động vào tay người dùng, HIVST loại bỏ hoàn toàn các rào cản tâm lý và xã hội, được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công nhận là phương pháp an toàn, chính xác và hiệu quả để mở rộng phạm vi bao phủ xét nghiệm HIV. Tính đơn giản, sự tiện lợi và đặc tính riêng tư của phương pháp này là những động lực chính làm nên tiềm năng to lớn của nó trong việc rút ngắn khoảng cách để đạt được mục tiêu 95% đầu tiên.
Một trong những tiềm năng lớn nhất của HIVST là khả năng bình thường hóa việc xét nghiệm định kỳ. Với những người có hành vi nguy cơ liên tục, việc xét nghiệm mỗi 3-6 tháng là yêu cầu bắt buộc để chẩn đoán sớm. HIVST giúp việc này trở nên đơn giản như một thủ tục chăm sóc cá nhân tại nhà, giảm thiểu gánh nặng về thời gian và chi phí đi lại. Việc rút ngắn "khoảng thời gian cửa sổ" thông qua xét nghiệm thường xuyên giúp người nhiễm tiếp cận điều trị ARV sớm hơn. Điều này không chỉ bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn hiện thực hóa lợi ích dự phòng cộng đồng theo nguyên tắc U=U (Không phát hiện = Không lây truyền).Bằng cách tăng cường cả phạm vi bao phủ và tần suất xét nghiệm, HIVST đang đóng vai trò là cầu nối quan trọng giữa những người không biết tình trạng của mình và các dịch vụ chăm sóc, điều trị HIV/AIDS.
Mặc dù sở hữu nhiều ưu điểm, việc triển khai HIVST rộng rãi vẫn đi kèm với một số thách thức cần phải được giải quyết một cách chiến lược để đảm bảo kết quả thành công và an toàn. Vấn đề cốt lõi là đảm bảo sự kết nối với đơn vị xét nghiệm khẳng định tình trạng nhiễm HIV và điều trị HIV/AIDS. Tự xét nghiệm chỉ là bước đầu tiên; người có kết quả có phản ứng cần phải được liên kết nhanh chóng và hiệu quả với cơ sở y tế để được xét nghiệm khẳng định, tư vấn và bắt đầu điều trị ARV càng sớm càng tốt. Nếu không có cơ chế liên kết mạnh mẽ, HIVST có nguy cơ tạo ra một nhóm người biết tình trạng HIV của mình nhưng lại không được điều trị, làm suy yếu mục tiêu 95% thứ hai. Do đó, cần phát triểncác mô hình hỗ trợ sáng tạo, chẳng hạn như đường dây nóng 24/7, ứng dụng di động để tư vấn và kết nối, hoặc các nhân viên tiếp cận cộng đồng được đào tạo để theo dõi và hỗ trợ những người có kết quả phản ứng.
Một mối lo ngại khác là vấn đề độ chính xác và khả năng diễn giải kết quả của người dùng. Mặc dù các bộ dụng cụ HIVST được WHO chứng nhận có độ nhạy và độ đặc hiệu cao, việc sử dụng sai kỹ thuật hoặc diễn giải sai kết quả (đặc biệt là kết quả âm tính giả trong giai đoạn cửa sổ hoặc kết quả dương tính yếu) vẫn có thể xảy ra. Song song với việc kết nối điều trị, công tác truyền thông cần tập trung hướng dẫn kỹ thuật để hạn chế sai sót trong quá trình thực hiện và diễn giải kết quả. Các tài liệu hướng dẫn trực quan, video đa phương tiện chất lượng cao sẽ là công cụ bổ trợ đắc lực. Khi được tích hợp vào một hệ thống chăm sóc sức khỏe toàn diện, HIVST không chỉ đơn thuần là một bộ kit xét nghiệm mà trở thành "cánh cửa" đưa những người nhiễm tiềm ẩn trong cộng đồng đến với các dịch vụ chăm sóc y tế chuẩn mực.
Bộ kit tự xét nghiệm HIV tại nhà
Tự xét nghiệm HIV chính là bước tiến quan trọng để thay đổi cục diện cuộc chiến chống AIDS, tạo đà cho bước tiến quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030. Phương pháp này đã chứng minh được tiềm năng của mình trong việc vượt qua các rào cản xã hội và cấu trúc, tiếp cận thành công những nhóm dân số ẩn mà các phương pháp xét nghiệm truyền thống đã bỏ sót. Bằng cách đặt quyền tự chủ về sức khỏe vào tay cá nhân và tăng cường tính riêng tư, HIVST đã mở ra cánh cửa cho việc chẩn đoán sớm hơn và trên quy mô rộng hơn.Với sự đổi mới liên tục trong mô hình phân phối và hệ thống hỗ trợ tích hợp, tự xét nghiệm HIV không chỉ là một công cụ chẩn đoán mà còn là một đòn bẩy chiến lược giúp thế giới đạt được các mục tiêu 95-95-95 và cuối cùng là chấm dứt đại dịch AIDS.
