Chưa nên thí điểm thuốc lá thế hệ mới ở Việt Nam

Chưa có thống kê và đánh giá thuốc lá thế hệ mới đến sức khỏe

Theo Bộ Công Thương, mặc dù chưa có cơ chế quản lý cụ thể, chưa được phép lưu hành nhưng các sản phẩm thuốc lá điện tử và thuốc lá làm nóng đã có mặt nhiều nơi trên thị trường trong một thời gian dài. Người tiêu dùng tại Việt Nam có thể dễ dàng tiếp cận các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới không rõ nguồn gốc trên thị trường.

Do vậy, cuối  năm 2022, Bộ Công Thương đề xuất cho phép thí điểm nhập khẩu, lưu thông thuốc lá làm nóng như một sản phẩm thuốc lá trong thời gian 2 năm. Còn đối với thuốc lá điện tử, Bộ Công Thương đề xuất nên tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ các bằng chứng khoa học liên quan đến sự an toàn của dung dịch thuốc lá điện tử. Cho đến nay, đề xuất này của Bộ Công thương vẫn chưa đi đến kết luận cuối cùng do còn nhiều tranh cãi.

Thuốc lá thế hệ mới (TLTHM), bao gồm thuốc lá điện tử (TLĐT) và thuốc lá làm nóng (TLLN), là khái niệm khá mới mẻ ở Việt Nam với sự khác biệt lớn nhất là không có quá trình đốt cháy như thuốc lá truyền thống

Về cơ chế hoạt động, TLĐT sử dụng năng lượng điện tử để làm nóng dung dịch TLĐT, có chứa hoặc không chứa nicotin. tạo ra khí hơi (aerosol) cho người sử dụng hút vào. TLĐT không chứa sợi thuốc lá, không tạo ra khói và không có quá trình đốt cháy. Trong khi đó, mặc dù TLLN có chứa sợi thuốc lá hoàn nguyên và các phụ gia khác, song các thành phần này sẽ không bị đốt cháy mà được làm nóng ở nhiệt độ thấp hơn để tạo ra khí hơi (aerosol) có chứa nicotin. TLTHM nói chung có thành phần, cơ chế hoạt động, đặc tính kỹ thuật và đặc biệt là yếu tố công nghệ hoàn toàn khác biệt so với các sản phẩm thuốc lá điếu truyền thống.

Tại Việt Nam, hiện chưa có nghiên cứu, thống kê nào đầy đủ có thể chứng minh được mức độ giảm thiểu tác hại của TLTHM so với thuốc lá điếu truyền thống. Trong khi đó, mỗi nghiên cứu đều có phạm vi, đối tượng riêng, và đặc điểm thể trạng người dùng Việt so với các nước phương Tây là không tương đồng.

Tại toạ đàm "Đề xuất thí điểm thuốc lá thế hệ mới: Liệu đã chín muồi?", ông Lưu Bình Nhưỡng, Phó trưởng ban Dân nguyện, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chia sẻ, chúng ta có thể tận dụng kết quả nghiên cứu của các nước khác, nhưng không có nghĩa chúng ta mang nguyên kết quả này áp dụng với Việt Nam. Vì họ đánh giá dựa trên mẫu người dùng và những sản phẩm được lưu hành trong nước sở tại, trong khi trong tay chúng ta hiện chưa có gì.

Ông Phạm Văn Hòa, Uỷ viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cũng nhận định, luật pháp của chúng ta quy định tiêu chuẩn, tiêu chí của thí điểm là phải có khảo sát, thống kê, đánh giá tác động về mặt lợi và hại của một sản phẩm. Tuy nhiên, tính tới thời điểm này, Việt Nam chưa có thống kê và đánh giá tác động một cách đầy đủ của TLTHM đối với sức khỏe con người. Việc tổ chức thí điểm về sử dụng và lưu hành TLTHM cần được thực hiện cẩn trọng, khách quan".

Chưa có công nghệ kiểm nghiệm thuốc lá thế hệ mới

Theo các chuyên gia, việc nghiên cứu tác động của sản phẩm đến sức khoẻ người dùng và xã hội Việt Nam (bao gồm các nhà sản xuất, các đối tượng khác chịu tác động,...) là điều cần thiết trước khi đưa sản phẩm TLTHM vào thí điểm. Bên cạnh đó, cần có những báo cáo nghiên cứu đánh giá tại các nước đã luật hoá sản phẩm này trước khi áp dụng cho Việt Nam nhằm xây dựng một khung pháp lý toàn diện cho TLTHM tại Việt Nam.

Việc ban hành tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia là tối quan trọng để có thể quản lý chất lượng các sản phẩm TLTHM, nhằm bảo vệ sức khỏe người dùng cũng như các đối tượng xung quanh. Các thiết bị của chúng cần phải đảm bảo sự thống nhất trong các văn bản liên quan của Việt Nam trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm quốc tế, các quốc gia đã có khung pháp lý hoàn chỉnh và kiểm soát tốt TLTHM.

Những quy định, yêu cầu kỹ thuật riêng cho thiết bị điện tử làm nóng và những yêu cầu phòng chống cháy, nổ khác cần được xây dựng để đảm bảo an toàn cho người sử dụng. Do đó, chưa nên tính đến việc thí điểm cho đến khi tất cả các tiêu chuẩn/ quy chuẩn kỹ thuật có liên quan đã được ban hành một cách đồng bộ và đầy đủ để có cơ sở khoa học kỹ thuật quản lý, kiểm tra chất lượng sản phẩm TLTHM.

Song song với việc xây dựng những tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật cần thiết để quản lý TLTHM, Việt Nam cần xây dựng các phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn, có máy móc thiết bị kỹ thuật tương ứng để có thể kiểm nghiệm được các chỉ tiêu về chất lượng, an toàn,... của sản phẩm. Điển hình như việc xác định hàm lượng nicotin có trong sản phẩm và được giải phóng khi được làm nóng mà không có quá trình đốt cháy. Điều này hoàn toàn khác biệt so với khói thuốc lá truyền thống.

Tuy nhiên, thực tế, tại Việt Nam, Viện Nghiên cứu Kinh tế Thuốc lá – đơn vị duy nhất đủ năng lực kiểm nghiệm thuốc lá điếu hiện mới chỉ bắt đầu tìm hiểu được một số chất nhất định trong TLTHM, và chưa nghiên cứu về yếu tố công nghệ. Chúng ta cần đầu tư thêm con người, thiết bị và thời gian nghiên cứu để làm rõ những quan ngại xoay quanh việc thí điểm TLTHM trước khi đưa ra quyết định.

Việc lựa chọn thuốc lá làm nóng để thí điểm trước như đề xuất của Bộ Công thương còn nhiều vấn đề bất cập. Chính sách quản lý (bao gồm kế hoạch thí điểm) đối với các sản phẩm TLTHM cần được đưa vào cùng một văn bản quản lý, cùng thời điểm và đảm bảo tính minh bạch, toàn diện, đồng bộ, bao trùm từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, phân phối, các loại thuế liên quan như thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt… quy chuẩn kỹ thuật để quản lý chất lượng, an toàn đối với người sử dụng và các quy định liên quan khác.

Tô Hội