Bụi mịn PM2.5 – “Kẻ giết người thầm lặng” đang đe dọa sức khỏe cộng đồng

Hằng ngày, chúng ta vẫn thở một cách tự nhiên mà không để ý rằng không phải lúc nào không khí quanh mình cũng là không khí sạch. Những năm gần đây, tình trạng ô nhiễm không khí – đặc biệt là bụi mịn PM2.5 – đã và đang trở thành một trong những mối nguy lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng.

PM2.5 là thuật ngữ chỉ các hạt vật chất (Particulate Matter) trôi nổi trong không khí có đường kính nhỏ hơn hoặc bằng 2,5 micromet. Để dễ hình dung, kích thước của chúng chỉ bằng khoảng 1/30 đường kính sợi tóc.  Chính kích thước siêu nhỏ này cho phép PM2.5 xuyên sâu vào phổi (tới phế nang) và sau đó đi thẳng vào hệ tuần hoàn máu, vượt qua các hàng rào bảo vệ tự nhiên của cơ thể. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xếp bụi mịn PM2.5 vào nhóm tác nhân ô nhiễm nguy hiểm nhất đối với sức khỏe cộng đồng và là chất gây ung thư nhóm 1 (Group 1 carcinogen).

Theo các chuyên gia y tế, phơi nhiễm bụi mịn kéo dài không chỉ tấn công vào hệ hô hấp mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể. Bụi mịn có thể gây kích ứng và tổn thương mắt, da, suy giảm sức đề kháng và thậm chí có liên quan đến các vấn đề sức khỏe tinh thần (lo âu, trầm cảm...). Các đối tượng được xem là nhóm dễ tổn thương bao gồm:  Trẻ em, người già, người mắc bệnh nền về tim mạch và hô hấp, phụ nữ mang thai và người có hệ miễn dịch yếu. Đây là những nhóm cần được bảo vệ đặc biệt.

Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TPHCM, chỉ số chất lượng không khí (AQI) thường xuyên vượt ngưỡng khuyến cáo của WHO, đặc biệt trong các tháng cuối năm. Ở khu vực miền Bắc, hiện tượng nghịch nhiệt (tức là không khí lạnh bị giữ lại dưới lớp không khí nóng, nhốt bụi bẩn ở tầng thấp) cùng với thời tiết hanh khô, ít gió và khói từ các hoạt động đốt phụ phẩm nông nghiệp (rơm, rạ..) khiến nồng độ PM2.5 duy trì ở mức cao kéo dài,  làm tăng nguy cơ bùng phát các bệnh lý về đường hô hấp.

 Đầu tháng 04/12/2025, hệ thống quan trắc của Cục Môi trường ghi nhận chỉ số AQI tại Hà Nội đạt 168 – mức đỏ, không an toàn cho sức khỏe. Trong khi theo hướng dẫn của WHO, chỉ số AQI ngoài trời trên 100 đã được xem là mức cảnh báo cần đặc biệt chú ý.

Bụi mịn gây hại từng ngày và âm thầm tích lũy trong cơ thể. Để chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và gia đình, Bộ Y tế khuyến cáo người dân nên:

• Hạn chế ra ngoài trong thời điểm ô nhiễm nặng, nhất là sáng sớm và đêm muộn;
•  Đeo khẩu trang đạt chuẩn, có khả năng lọc bụi mịn PM2.5 khi phải di chuyển ngoài đường;
•  Đóng cửa nhà, sử dụng máy lọc không khí trong nhà nếu có điều kiện;
•  Vệ sinh mũi, họng, uống đủ nước, tăng cường dinh dưỡng để nâng cao sức đề kháng;
• Người mắc bệnh hô hấp, tim mạch cần tuân thủ điều trị, theo dõi triệu chứng và đến cơ sở y tế khi có dấu hiệu bất thường;
• Theo dõi chất lượng không khí hằng ngày qua các ứng dụng để điều chỉnh lịch sinh hoạt, làm việc phù hợp;
• Tăng cường chế độ dinh dưỡng, bổ sung vitamin C, E, rau xanh trái cây để tăng sức đề kháng, uống đủ nước để hỗ trợ đào thải các độc tố. Tập luyện các bài hít thở tăng cường hô hấp. Ngoài ra trồng thêm cây xanh trong nhà để thanh lọc không khí tự nhiên.

Ô nhiễm không khí là trách nhiệm chung. Bảo vệ bản thân trước bụi mịn PM2.5 là ưu tiên hàng đầu, đồng thời, mỗi hành động nhỏ của chúng ta hôm nay sẽ góp phần tạo nên một môi trường sống lành mạnh và sạch sẽ hơn cho chính chúng ta và các thế hệ tương lai.