Hội chứng Sheehan: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa

Nguyên nhân do người mẹ mất máu đáng kể hoặc huyết áp thấp, khiến tế bào tuyến yên không nhận được đủ nguồn cung cấp máu.

1. Tổng quan hội chứng Sheehan

Tuyến yên kích thước nhỏ, nằm ở đáy não. Đôi khi tuyến này được gọi là tuyến "chủ" của hệ thống nội tiết, vì nó đóng vai trò quan trọng trong việc giải phóng và kích thích nhiều hormone khác.

Hội chứng Sheehan có các biến chứng cấp tính nguy hiểm đến tính mạng như hạ đường huyết cấp, suy thượng thận cấp hay rối loạn điện giải nghiêm trọng. Mọi phụ nữ sau sinh đều có khả năng mắc phải hội chứng Sheehan nên cần lưu ý đến khám tại cơ sở y tế khi có các biểu hiện bất thường, đặc biệt là dấu hiệu không có sữa và không có kinh nguyệt trở lại sau sinh.

Người mắc hội chứng này sẽ giảm chức năng tuyến yên, ảnh hưởng đến quá trình sản xuất một số hoặc tất cả hormone tuyến này.

Có nhiều mức độ rối loạn chức năng tuyến yên trước, nhưng suy chức năng tuyến yên sau không có triệu chứng phổ biến. Có đến 90% – 100% người bệnh thiếu hụt hormone tăng trưởng và prolactin, tình trạng thiếu cortisol, gonadotropin và hormone kích thích tuyến giáp chiếm khoảng 50% – 100%.

2. Nguyên nhân mắc hội chứng Sheehan

Mất máu quá nhiều trong hoặc sau khi sinh con có thể ảnh hưởng đến chức năng tuyến yên, là nguyên nhân gây ra hội chứng này. Khi mang thai, tuyến yên của người mẹ tăng kích thước đáng kể do sự gia tăng hormone estrogen. Điều này cũng gây tăng thể tích máu đi qua nó.

Yếu tố nguy cơ gây ra hội chứng Sheehan

Các yếu tố làm tăng nguy cơ biến chứng xuất huyết, dẫn đến hội chứng này bao gồm:

• Mang thai nhiều lần.
• Đa thai (song thai, tam thai…).
• Thai con to.
• Vỡ tử cung.
• Nhau tiền đạo.
• Nhau bong non.
• Tiền sản giật.
• Tiền sử mắc bệnh tự miễn.

3. Triệu chứng hội chứng Sheehan

Các triệu chứng lâm sàng của hội chứng Sheehan có liên quan đến thiếu sản xuất hormone ở tuyến yên trước. Các triệu chứng thường phản ánh hormone nào bị ảnh hưởng và ở mức độ nào, gồm:

• Giảm sản xuất sữa: do thiếu prolactin. Đây là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất.
• Vô kinh hay rối loạn kinh nguyệt.
• Giảm ham muốn tình dục.
• Giảm kích thước ngực.
• Làm mỏng niêm mạc âm đạo, đôi khi gây đau khi giao hợp.
• Mệt mỏi.
• Rụng tóc.
• Huyết áp thấp.
• Da khô hoặc nhăn nheo.
• Tăng cân.
• Táo bón.
• Rối loạn tâm thần.

4. Chẩn đoán và điều trị hội chứng Sheehan

Chẩn đoán hội chứng Sheehan

Hội chứng này không phải lúc nào cũng thể hiện rõ ràng ngay sau khi sinh. Đôi khi, các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh có thể không xuất hiện cho đến nhiều tháng sau khi sinh hoặc khi có chấn thương đáng kể.

Các bác sĩ sẽ tiến hành hỏi tiền sử bệnh lý, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện các xét nghiệm, công thức máu, chức năng thận và gan, xét nghiệm để kiểm tra nồng độ hormone, chụp cộng hưởng từ (MRI) tuyến yên để xác nhận chẩn đoán.

Điều trị hội chứng Sheehan có thể cần dùng thuốc suốt đời, vì tuyến yên của người bệnh không còn hoạt động bình thường. Các loại thuốc nhằm thay thế các hormone mà tuyến yên không thể sản xuất đầy đủ, gồm: Corticosteroid, levothyroxin, Estrogen và progesterone: người bệnh có thể cần dùng các loại thuốc này cho đến khi mãn kinh. Với người bệnh đã cắt bỏ tử cung, bác sĩ sẽ chỉ kê toa estrogen.

5. Phòng ngừa hội chứng Sheehan

Để phòng ngừa hội chứng Sheehan, phụ nữ mang thai cần:

• Khám thai định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ để theo dõi liên tục sự phát triển của thai nhi, kịp thời phát hiện và điều trị những bất thường về sức khỏe mẹ và bé. Từ đó tránh tình trạng mất máu trong quá trình chuyển dạ và sinh nở.
• Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng cho thai kỳ.
• Chế độ thai sản, nghỉ ngơi hợp lý.
• Nếu có bất kỳ yếu tố nguy cơ của tình trạng mất máu cấp, cần đến khám tại các bác sĩ chuyên ngành sản phụ khoa để được tư vấn, theo dõi sát cho tới khi chuyển dạ sinh con.
• Những thai phụ đã bị mất máu nặng khi sinh cần lưu ý để phát hiện các biểu hiện bất thường kịp thời.

Bs Hoàng Thủy