Điều trị đau do zona thần kinh

1. Biểu hiện của zona thần kinh

Không phải cứ nhiễm virus varicella zoster là chúng ta mắc bệnh zona thần kinh. Virus gây bệnh khi cơ thể bị suy giảm miễn dịch. Các điều kiện thuận lợi để virus gây bệnh là khi cơ thể mệt mỏi, suy nhược, stress… nhất là gặp tiết lạnh, chuyển mùa giảm đột ngột số lượng các tế bào miễn dịch trên da.

Bệnh zona rất dễ nhận biết, bệnh biểu hiện rõ:

• Đau rát da
• Mụn nước
• Sốt.

Tại chỗ virus xâm nhập và gây bệnh có biểu hiện đau rát da như phải bỏng. Sau đó khoảng vài tiếng da bắt đầu ửng đỏ, đau rát hơn. Sốt có thể xuất hiện vào lúc này. Sau đó vài ngày mụn nước xuất hiện tại vùng da bỏng rát. Mụn nước nhỏ, nổi gồ, tập trung thành đám. Tổn thương xuất hiện thành vệt theo đường đi của dây thần kinh. Tuy tổn thương khu trú tại chỗ nhưng người bệnh sẽ cảm thấy đau nhức toàn thân.

Vị trí thường nhiều nhất ở ngực (thần kinh liên sườn) sau đó là cổ, mặt, vùng lưng... Zona ở vùng mặt ít gặp, nhưng lại nguy hiểm nếu lan ra vùng mắt, mí mắt…

Nếu điều trị zona thần kinh không tốt, để nhiễm trùng thì bệnh có thể khó nặng hơn và để lại sẹo.

2. Điều trị zona thần kinh thế nào?

Hầu hết các trường hợp có thể điều trị tại nhà, bao gồm dùng thuốc giảm đau hạ sốt, thuốc làm dịu da - chống nhiễm khuẩn và thuốc ức chế virus.

- Thuốc hạ sốt giảm đau: Paracetamol kết hợp với codein thường được ưu tiên sử dụng. Sau khi uống thuốc, các triệu chứng sốt, đau nhức toàn thân sẽ giảm nhanh chóng. Lưu ý, với bệnh nhân có bệnh lý ở gan cần thận trọng khi sử dụng paracetamol. Sau khi dùng thuốc mà các triệu chứng sốt, đau không được cải thiện, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn dùng thuốc giảm đau thần kinh.

Thuốc gabapentin thường được dùng chung với các thuốc khác để giảm đau thần kinh sau bệnh zona ở người lớn. Cần dùng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Ngoài ra, lidocain gel bôi gây tê tại vùng da bị tổn thương, có thể dùng tạm thời để cắt đứt cơn đau.

- Thuốc thoa làm dịu da, sát khuẩn: Trong đó hồ nước sử dụng trong 2-3 ngày đầu khi xuất hiện triệu chứng để giúp làm dịu da. Dùng tăm bông sạch thấm đẫm hồ nước bôi nhẹ một lớp mỏng, ngày 2 lần lên vùng da bị tổn thương. Hồ nước có tác dụng làm mát da rất tốt, có thể ngay tức thì làm giảm cảm giác rát da.

Sau đó chuyển sang dung dịch sát khuẩn xanh methylen, hoặc dung dịch khác như tím gentan, iốt hữu cơ. Bôi nhẹ nhàng dung dịch lên tổn thương, có tác dụng chống nhiễm khuẩn, giúp da không bị tổn thương sâu và không có nguy cơ để lại sẹo.

- Thuốc ức chế virus: Acyclovir là thuốc ức chế virus được dùng trong điều trị zona thần kinh rất hiệu quả. Dùng thuốc càng sớm càng tốt, có hiệu quả tốt nhất trong 72 giờ đầu xuất hiện triệu chứng. Thuốc có dạng bôi ngoài da hoặc dạng uống, nên dùng khi có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.

3. Điều trị đau sau zona thần kinh

Đau sau zona rất khó chịu, ảnh hưởng đến việc sinh hoạt và làm việc của người bệnh. Đau sau zona có thể kéo dài trên một tháng, thậm chí dai dẳng hàng năm với biểu hiện đau nhạy cảm, rát bỏng, đau âm ỉ hay đau nhức ở vùng da tổn thương zona đã lành sẹo. Đau sau zona thường xuất hiện ở người già, người suy giảm miễn dịch, mắc bệnh ung thư...

- Thuốc chống trầm cảm 3 vòng amitriptylin thường được chỉ định trong đau sau zona thần kinh dai dẳng. Nên điều trị khởi đầu bằng liều thấp nhất, nếu không hiệu quả mới tăng liều dần, tối đa không quá 75 mg/ngày. Thuốc thường có tác dụng tối ưu sau một tuần dùng thuốc.

Thuốc có thể gây tác dụng phụ như: Chóng mặt, hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, khô miệng, lú lẫn, táo bón, bí tiểu, tăng cân. Hạn chế tác dụng phụ bằng cách dùng liều tăng dần.

Để điều trị đau đau dai dẳng, bác sĩ có thể chỉ định bôi kem chứa lidocain và prilocain, kem capsaicin, lidocain gel, uống thuốc chống trầm cảm ba vòng, phong bế thần kinh và vật lý trị liệu kết hợp.

- Gabapentin là thuốc chống động kinh và giảm đau do thần kinh có thể được bác sĩ chỉ định trong đau sau zona, sau khi đã khám và đánh giá tình trạng đau.

Thuốc có thể gây tác dụng phụ: Ngủ gà, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, đi loạng choạng, run. Nên dùng tăng dần liều đến khi thuốc có hiệu quả ở liều thấp nhất. Gabapentin có tác dụng giảm đau sau một tuần sử dụng, nên cần kết hợp với giảm đau khác.

- Pregabalin thuộc nhóm thuốc hướng tâm thần, được chỉ định điều trị các cơn đau do tổn thương thần kinh do đái tháo đường, zona thần kinh. Uống thuốc trước hoặc sau bữa ăn đều được, nhưng lưu ý phải uống với nhiều nước lọc. Nuốt toàn bộ viên thuốc, không được nghiền nát, nhai, không uống thuốc cùng với sữa và nước trái cây.

Tác dụng phụ thường gặp là: Chóng mặt, hoa mắt, buồn ngủ, mất tập trung, khó tập trung, suy giảm trí nhớ, khô miệng, táo bón, mất thăng bằng, sưng tay chân, tăng cân…

- Thuốc chống viêm corticoid có tác dụng giảm đau trong thời kỳ cấp tính và có tác dụng giảm đau sau zona. Thuốc nên dùng sớm và ngắn hạn. Tuy nhiên thuốc có nhiều tác dụng phụ do đó chỉ dùng theo đơn của bác sĩ, đúng theo lộ trình và liều lượng. Đặc biệt ở người lớn tuổi phải hết sức thận trọng.

Thuốc chống chỉ định trong các trường hợp đang nhiễm khuẩn cấp hay bán cấp, tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh về máu…

BS.Nguyễn Quốc Cường