Những biện pháp đơn giản ngăn ngừa táo bón khi đi du lịch

1. Vì sao khi đi du lịch hay bị táo bón?

Cơ chế bình thường của đường ruột là khi bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài như ngồi nhiều giờ trên máy bay, ô tô..., thời gian bữa ăn thay đổi, lượng nước uống không đủ... dẫn đến nhu động ruột co bóp tống xuất phân bị ảnh hưởng, gây ra táo bón.

Mặt khác, thói quen đại tiện thay đổi do lịch trình di chuyển dày đặc, nhà vệ sinh không thoải mái... cũng gây hiện tượng táo bón.

Ngồi nhiều giờ trên các phương tiện giao thông là một trong những nguyên nhân gây táo bón khi đi du lịch

2. Nguyên nhân gây táo bón theo y học cổ truyền

Táo bón được y học cổ truyền đề cập trong phạm trù chứng bí kết, có các nguyên nhân chính sau:

- Táo nhiệt do ẩm thực thất điều: Ăn nhiều thức ăn cay, nóng, béo bổ hay uống nhiều bia, rượu làm cho trường vị táo nhiệt, tân dịch hao tổn không phân bố được trường vị gây nên đại tiện bí kết khó bài xuất ra ngoài.

- Khí trệ: Khí trệ do tình chí lo lắng, suy nghĩ, buồn bực hoặc do ngồi lâu một chỗ, ít vận động sẽ làm cho can khí uất kết, khí trệ ở trong làm cho vật không lưu thông được. Khí trệ không thông, tân dịch không hành, làm cho chức năng vận chuyển của đại trường mất bình thường mà sinh chứng đại tiện bí kết.

- Hư bí: Do tổn thương lao lực, sau khi mắc bệnh, sau sinh, người cao tuổi, khí hư thì chức năng truyền đạo của đại trường giảm sút. Huyết hư tân dịch kém không tư nhuận đại trường, gây tiêu khó, phân khô cứng.

- Thực bí: Thực bí do khí của tỳ bị quyết nghịch làm cho bụng đầy, không đại tiện được.

- Lãnh bí: Lãnh bí do khí hàn xâm phạm vào trường vị làm cho tân dịch ngưng kết, dương khí không lưu hành được sinh ra chứng bí kết.

Ăn nhiều thức ăn cay nóng gây táo bón do ẩm thực thất điều

3. Cách đơn giản phòng tránh và điều trị táo bón khi đi du lịch

3.1 Điều chỉnh chế độ ăn uống

- Lựa chọn thực phẩm: Khi đi du lịch khó tránh khỏi việc phải ăn uống thất thường, ăn những món ăn nhiều đạm nên để tránh táo bón, nên chọn thức ăn chứa nhiều chất xơ, như các loại rau và hoa quả tươi và một số thực phẩm có tác dụng nhuận tràng. Tùy thuộc thực phẩm sẵn có ở nơi mình đến có thể lựa chọn như khoai lang, mồng tơi, củ cải, trái cam, đu đủ, nha đam, hạt chia, sữa chua, ngũ cốc nguyên vỏ… 

Kiêng các thức ăn loại kích thích như rượu mạnh, trà đặc, cà phê, hẹ, tỏi, ớt, ít ăn các thức ăn tanh mặn vị đậm.

- Uống đủ nước, ngủ đủ giấc: Thời gian đi du lịch dễ dẫn tới ăn, ngủ thất thường, tuy nhiên nên cố gắng uống đủ nước uống 2 lít/ngày, giúp cho làm mềm phân và ngủ đủ giấc 7-8 tiếng/ngày.

- Duy trì thói quen tập luyện: Khi đi du lịch, thói quen sinh hoạt thay đổi, phải dành nhiều thời gian cho việc di chuyển, thăm thú... nên việc tập luyện thể dục bị xao nhãng. Tuy nhiên, để ngăn ngừa táo bón, bạn nên lựa thời gian thích hợp trong ngày để tập luyện với các hoạt động đơn giản như đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội... 

Ngoài ra, cần chú ý đi đại tiện kịp thời, không nên nhịn lâu để đề phòng táo bón. Cần hình thành thói quen đi đại tiện vào thời điểm nhất định trong ngày, ví dụ: Buổi tối trước khi đi ngủ hoặc buổi sáng sau khi thức dậy.

Duy trì thói quen tập thể dục khi đi du lịch giúp ngăn ngừa táo bón.

3.2 Một số vị thuốc giảm táo bón dễ dàng mang theo khi đi du lịch

- Hạnh nhân: Tính vị đắng, ấm; quy kinh phế, đại trường; tác dụng chỉ khái, bình suyễn, nhuận tràng, thông tiện. Theo y học hiện đại, hạnh nhân chứa nhiều chất xơ, nên sử dụng hạnh nhân trực tiếp khi đi du lịch để ngăn ngừa tình trạng táo bón. 

- Vừng đen (mè đen): Đông y gọi là chi ma, hồ ma, hồ ma nhân. Tính vị ngọt, bình; quy kinh tỳ, vị, can, tâm bào, đại trường; tác dụng bổ ích can thận, dưỡng huyết, nhuận tràng.

Có nhiều cách sử dụng vừng đen trị táo bón nhưng khi đi du lịch thì cách thuận tiện nhất là sử dụng vừng đen rang chín, để nguội, đựng trong lọ kín, mang theo và ăn với cơm hoặc có thể sử dụng vừng đen rang trộn với mật ong và ăn trực tiếp.

Vừng đen rang trộn với mật ong ăn hàng ngày giúp ngăn ngừa táo bón

- Thảo quyết minh: Có vị mặn, tính bình, quy vào 2 kinh thận và can; tác dụng thanh can, lợi thận, khử phong, nhuận tràng, thông tiện, sáng mắt. Thảo quyết minh có thể sử dụng dưới dạng thuốc bột, thuốc viên rất tiện lợi để mang theo khi đi du lịch để phòng ngừa táo bón. 

Ngoài ra, có thể tự xoa bóp các huyệt thiên xu, đại trường du, chi câu, thiên lịch, hợp cốc, xoa hạ tiêu cũng có tác dụng giảm táo bón.

BSCKII. Nguyễn Thị Diễm Hương

Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh - Cơ sở 3